Nauczyciele na umowach śmieciowych, szkoły niepubliczne omijają Kartę

Związek Nauczycielstwa Polskiego alarmuje, że większość powstających obecnie szkół ma status placówek niepublicznych, wykonujących jedynie zadania szkół publicznych. Dlatego dyrektorzy nie muszą stosować Karty nauczyciela.

Coraz więcej zleceń

– Z tego powodu szkoła nie musi zatrudniać nauczycieli na etatach – wskazuje Sławomir Broniarz, prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego. – Problem dotyczy nie tylko nowych placówek, ale także tych działających od lat. Zwłaszcza w małych ośrodkach nauczyciele nie mają alternatywy i muszą się godzić na takie warunki. Bywa też tak, że nauczyciele są zatrudniani na umowach terminowych od września do czerwca. Na okres wakacji muszą rejestrować się w pośredniakach jako bezrobotni – podkreśla.

Taka praktyka, zdaniem związku, odbije się na jakości edukacji.

– Jeśli pedagog musi zabiegać o kontrakt na kolejny okres, to można przyjąć, że będzie stawał na głowie, aby osiągnąć jak najlepsze wyniki – dodaje Broniarz. – Te wyniki są jednak szacowane na podstawie ocen ze sprawdzianów. Wielu nauczycieli potwierdza, że ma to później wpływ na oceny wystawiane dzieciom prominentnych rodziców w danej społeczności. Takich, którzy mogą mieć później wpływ na decyzję o przedłużeniu umowy z danym nauczycielem – wyjaśnia.

Swoboda umów

W jednym z ostatnich wyroków Sąd Najwyższy potwierdził, że zawieranie kontraktów cywilnoprawnych z nauczycielami jest dopuszczalne (sygnatura akt: I UK 90/12).

Sędziowie uznali, że do szkół niepublicznych nie stosuje się Karty nauczyciela.

Spór na ten temat powstał po przeprowadzeniu przez ZUS kontroli w jednym ze społecznych liceów i zakwestionowaniu kontraktów zawartych z kilkunastoma nauczycielami. Dzięki temu, że w innej szkole mieli etaty, nie musieli opłacać składek ZUS od swoich wynagrodzeń z umowy-zlecenia. Takiego obowiązku nie mają też zatrudnieni na umowę o dzieło.

Zakład zakwestionował taki zabieg, gdyż w wyniku kontroli stwierdził, że nauczyciele kontraktowi wykonywali dokładnie te same obowiązki co inni zatrudnieni na etatach. Poza prowadzeniem lekcji na polecenie dyrektora szkoły wykonywali także dodatkowe obowiązki. Brali udział w radach pedagogicznych i wywiadówkach, uroczystościach szkolnych oraz pełnili dyżury w czasie przerw między zajęciami.

ZUS uznał więc, że w takiej sytuacji powinni być zatrudnieni na etatach, a szkoła zobowiązana była opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od ich wynagrodzeń. W związku z tym ZUS zażądał od placówki zapłaty zaległości składkowych za lata 2003–2009. Gdy sprawa trafiła do sądu, w pierwszej instancji sędziowie stwierdzili, że decyzja ZUS jest słuszna. Dopiero sąd apelacyjny odmówił uznania kontraktów za etaty.

W skardze kasacyjnej do Sądu Najwyższego ZUS powołał się na to, że zgodnie z art. 10 Karty nauczyciela zatrudnienie nauczyciela szkoły niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej na podstawie umowy cywilnoprawnej powinno być wyjątkiem. Tymczasem w kontrolowanym liceum społecznym uczyniono z tego wyjątku zasadę, mimo że obowiązki dydaktyczne nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę i na umowy cywilnoprawne były takie same. O tym, czy dana osoba dostawała ofertę zatrudnienia na etacie czy na kontrakcie, decydował przymus ekonomiczny wynikający ze słabej kondycji finansowej szkoły.

Zgodna wola stron

Sąd Najwyższy stwierdził, że zgodnie z obecnym brzmieniem art. 91b ust. 2 Karty nauczyciela do nauczycieli szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych nie stosuje się art. 10 Karty nakazującego zatrudnianie ich na etatach.