Specustawa o VAT w gminach

Rz: Czy specustawa, czyli regulacja określająca nowe zasady rozliczania VAT przez gminy, jest w ogóle potrzebna? Projekt już na wczesnym etapie legislacyjnym wzbudził sporo kontrowersji.

Adam Bartosiewicz: I tak, i nie. Z pewnością celowe jest wprowadzenie jakichś reguł czy też wytycznych, za pomocą których jednostki samorządu terytorialnego mają dokonać tzw. centralizacji VAT-owskiej. Wprowadzenie takich wytycznych przy jednoczesnym wskazaniu terminu centralizacji może się przyczynić do zdyscyplinowania jednostek samorządu terytorialnego. Wydaje się jednak, że przy okazji projektu z 14 stycznia 2016 r. ustawy o zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków europejskich przez jednostki samorządu terytorialnego oraz o zmianie ustawy o finansach publicznych jej autorzy dążą do tego, aby zniechęcić gminy do dokonywania wstecznej centralizacji. Jak można sądzić, wiązałoby się to bowiem co do zasady ze zwiększaniem ogólnej kwoty odliczeń podatku w danej jednostce samorządowej jako całości.

Jakie konkretnie regulacje mają odstraszyć gminy?

Takich propozycji jest co najmniej kilka. Gmina (powiat) dokonująca wstecznej centralizacji miałaby np. złożyć jednocześnie korekty wszystkich swoich rozliczeń VAT-owskich (za wszystkie nieprzedawnione okresy) i miałoby to nastąpić do końca 2017 r.

Taka regulacja może odstręczać zainteresowane jednostki samorządowe od dokonywania wstecznej centralizacji. Z pewnością jednak część się na to zdecyduje. A wówczas można tylko współczuć urzędom skarbowym, do których takie korekty wpłyną.

Można się też obawiać o płynność budżetu, który nie dość, że będzie musiał jednorazowo oddawać spore kwoty VAT, to jeszcze zapewne poniesie ciężar odsetek od nieterminowych zwrotów (gdyż trudno przypuszczać, aby urzędy skarbowe poradziły sobie ze zwrotami w terminie).

Z tego punktu widzenia lepszym rozwiązaniem wydaje się zrezygnowanie z wymogu jednoczesnej korekty wszystkich rozliczeń obejmowanych wsteczną centralizacją.

Może takie jest prawo ustawodawcy: wprowadzać regulacje, które wydają się przede wszystkim dobre z punktu widzenia fiskusa i dziurawego budżetu?

Zgoda, ale nie do końca na gruncie VAT. Pamiętajmy bowiem, że swoboda fiskusa jest tutaj ograniczona przez przepisy unijne.

Dodatkowo – regulacje te godzą bezpośrednio w prawo do odliczenia, utrudniając podatnikom jego wykonywanie. Co więcej, w związku z tym, że polskie przepisy przez lata były wadliwe, potrzebny się okazał aż wyrok Trybunału, aby ten stan rzeczy naprawić.

Wątpić należy, czy tego rodzaju dodatkowe wymogi związane z wykonywaniem korekty podatku naliczonego mogłyby zostać wprowadzone bez wniosku Polski o tzw. środek specjalny. A jest też wątpliwe, czy Polska w ogóle uzyskałaby na niego zgodę. Nie wydaje się bowiem, aby wprowadzenie środka specjalnego było możliwe. Nie mamy tutaj przecież do czynienia ani z upraszczaniem poboru VAT, ani z zapobieganiem oszustwom podatkowym.