Ramirez-Wołkiewicz: Pułapka podatkowa czy wyczekiwane remedium

Przy planowaniu sukcesji w fundacji rodzinnej uwzględnia się nie tylko relacje rodzinne, korzyści dla beneficjentów, wnoszony majątek. Równie ważne są aspekty podatkowe funkcjonowania i otrzymywania majątku. Nowa ustawa o fundacji rodzinnej (dalej: ustawa) zapewnia korzystne jej opodatkowanie, niemniej na podatników mogą czekać niespodzianki w postaci dodatkowych obciążeń, w zależności od sposobu założenia i funkcjonowania fundacji.

Wniesienie majątku

Pierwszym etapem, który może wiązać się z dodatkowym obciążeniem, jest wniesienie majątku przez fundatora.

Czytaj więcej:

Podatki, Księgowość i Rachunkowość

Fundacja rodzinna tuż-tuż. Jakie zmiany w podatkach

W większości sytuacji fundacja rodzinna nie będzie zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego. Także wkłady wnoszone do niej jako mienie w celu pokrycia funduszu założycielskiego będą po jej stronie neutralne w CIT.

Pro

Wyposażenie fundacji w majątek nie będzie się wiązało z obowiązkiem zapłaty podatków dochodowych ani przez fundatora, ani przez fundację, ale może skutkować koniecznością zapłaty VAT. Tworząc fundację rodzinną, fundator może zapłacić dodatkowo nawet 23 proc. VAT.

Warto zatem wziąć pod uwagę, jakie aktywa fundator zamierza wnieść i czy działa jako podatnik VAT. Jeśli nie prowadzi działalności gospodarczej i nie jest podatnikiem VAT lub przenosi na fundację majątek prywatny poza prowadzoną działalnością gospodarczą, to wniesienie majątku (np. udziałów, akcji w innych spółkach) będzie pozostawało poza VAT. Utworzenie fundacji rodzinnej w takich okolicznościach będzie neutralne podatkowo.

Natomiast wyposażenie fundacji rodzinnej w majątek w postaci np. nieruchomości, maszyn, urządzeń, które były wykorzystywane w działalności gospodarczej fundatora, może wiązać się dla niego z obowiązkiem zapłaty VAT. Fundacja zaś nie będzie uprawniona do odliczenia VAT naliczonego. Jeśli przedmiotem darowizny do fundacji będzie budynek lub budowla korzystające ze zwolnienia z VAT, fundator może być zobowiązany do korekty VAT naliczonego z tytułu nabycia tych nieruchomości, a więc zwrócenia do urzędu skarbowego kwoty VAT odliczonego przy ich nabyciu (korekta nawet do dziesięciu lat wstecz).

Prowadzenie działalności

Pomimo że fundacja rodzinna będzie korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych, to w różnych sytuacjach może być zobowiązana do zapłaty CIT. Zasadniczo może kumulować majątek oraz nim obracać (np. zbywać składniki majątkowe, otrzymywać dywidendę) bez konieczności zapłaty CIT na bieżąco.

Moment opodatkowania został bowiem przeniesiony na wypłatę świadczeń dla beneficjentów oraz rozwiązanie fundacji rodzinnej.

Stawka CIT dla fundacji rodzinnej wynosi:

-15 proc. w przypadku:

> przekazania świadczeń dla beneficjenta – podstawą opodatkowania jest przychód równy wartości świadczenia lub mienia otrzymywanego przez beneficjenta, bez pomniejszania o koszty podatkowe,

> przekazania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej – przychód pomniejsza się o wartość podatkową mienia wniesionego przez fundatora, tj. wartość niezaliczoną uprzednio do kosztów podatkowych, jaka byłaby przyjęta przez fundatora za koszt podatkowy, gdyby składnik ten został przez fundatora odpłatnie zbyty bezpośrednio przed wniesieniem do fundacji rodzinnej, nie wyższa od wartości rynkowej tego mienia.

Przykład:

Fundator wniósł do fundacji rodzinnej udziały w spółce z o.o. o wartości 10 mln zł. Koszt nabycia tych udziałów przez fundatora, a więc wartość podatkowa, to 2 mln zł. Na moment rozwiązania fundacji rodzinnej wartość udziałów wyniesie 12 mln zł. W związku z przekazaniem beneficjentowi udziałów na moment rozwiązania fundacji, fundacja będzie zobowiązana do zapłaty podatku CIT w wysokości 1,5 mln zł (15 proc. x 10 mln zł).

> ukrytych zysków, w szczególności:

– odsetek, prowizji, wynagrodzenia od jakiegokolwiek rodzaju pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany,

– darowizn i innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, przekazanych bezpośrednio lub pośrednio, na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego,

– świadczeń na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z tytułu usług określonych w ustawie,

– pożyczki udzielonej przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej dziesięciu lat lub krótszy, o ile ostateczny termin umowy pożyczki wyniósł więcej niż dziesięć lat.

- 25 proc.:

> dla dochodów z działalności fundacji rodzinnej wykraczającej poza dozwolony ustawą zakres. Do takiej działalności nie stosuje się zwolnień i odliczeń przewidzianych w art. 17–18f ustawy o CIT, a więc szeroko stosowanych ulg i zwolnień podatkowych (np. ulgi na badania i rozwój, na ekspansję, sponsoringowej).

- 19 proc.:

> dla przychodów z najmu, dzierżawy przedsiębiorstwa, zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub składników majątku służących prowadzeniu działalności przez fundatora, beneficjenta lub podmiot powiązany. W takim wypadku dochody fundacji będą podlegały opodatkowaniu CIT na zasadach ogólnych. Niestety, fundacja rodzinna nie może skorzystać z niższej stawki CIT 9 proc. przewidzianej dla małych podatników.

Utrata prawa do zwolnienia w CIT

Przy tworzeniu fundacji rodzinnej i przekazywaniu jej majątku założycielskiego należy pamiętać, że będąc w organizacji, może stracić prawo do zwolnienia z CIT, jeśli:

- nie zostanie zgłoszona do rejestru fundacji rodzinnych w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania albo

- postanowienie sądu rejestrowego odmawiające zarejestrowania fundacji stało się prawomocne.

Utrata prawa do zwolnienia z CIT może być bolesna, ponieważ nastąpi ze skutkiem wstecznym, a więc od dnia sporządzenia aktu założycielskiego. Fundacja w takim przypadku jest zobowiązana do zapłaty podatku wraz z odsetkami na zasadach ogólnych.

Inne ograniczenia w CIT

- Podatek od nieruchomości komercyjnych będzie miał zastosowanie do fundacji rodzinnej. Oznacza to, że jeśli będzie ona właścicielem budynków położonych w Polsce, które zostaną oddane w najem lub dzierżawę, a wartość początkowa budynków przekroczy 10 mln zł, powstanie dla niej obowiązek zapłaty tzw. podatku od nieruchomości komercyjnych.

- Ustawa wprowadziła również zmiany w opodatkowaniu spółek jawnych. Mianowicie, jeśli fundacja rodzinna będzie wspólnikiem spółki jawnej mającej siedzibę lub zarząd w Polsce, spółka jawna stanie się podatnikiem CIT. Jest to wyjątek od zasady wskazującej, w jakich przypadkach spółki jawne są opodatkowane jak osoby prawne.

- Zmieniono również przepisy dotyczące opodatkowania tzw. CIT estońskim. Po zmianach z 14 kwietnia 2023 r. osoby fizyczne będące wspólnikami spółek opodatkowanych CIT estońskim mogą być fundatorami lub beneficjentami fundacji rodzinnych bez utraty prawa do korzystania z CIT estońskiego przez spółki. Uwzględniono więc częściowo postulaty przedsiębiorców, aby umożliwić połączenie CIT estońskiego oraz fundację rodzinną. Nadal jednak nie mogą być wspólnikami spółek opodatkowanych według CIT estońskiego.

Świadczenia na rzecz beneficjentów

Podstawowa stawka PIT dla otrzymanych od fundacji rodzinnej świadczeń wynosi 15 proc. W zależności jednak od przynależności beneficjenta do grupy podatkowej określonej w ustawie o spadkach i darowiznach, stawka PIT może się różnić.

Stawka PIT Osoba