Sposób na lokalne finanse

Nowe przepisy i niesprzyjające warunki gospodarcze sprawiają, że – paradoksalnie – mimo ograniczenia poziomu inwestycji i ilości zaciąganych kredytów, samorządy mają problemy ze spełnieniem wymogów wskaźników zadłużenia na wymaganym poziomie. Pod koniec 2012 roku problem ten dotyczył już ok. 300 samorządów, a kolejne kilkaset spełniło je przy małym marginesie swobody. Konsolidacja zadłużenia stała się niezbędnym elementem optymalizacji finansów samorządów.

Wpływ na gospodarkę

Inwestycje samorządów silnie przyczyniły się do utrzymania relatywnie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego w Polsce w latach 2009–2011. W 2012 roku aktywność samorządów osłabła do 11 proc. udziału w inwestycjach ogółem w Polsce. A w 2013 roku przewidywane są jeszcze słabsze rezultaty. Doskonale widać korelację niższej aktywności inwestycyjnej samorządów z silnym osłabieniem wzrostu gospodarczego w Polsce w 2012 roku oraz przewidywanym dalszym spowolnieniem w 2013 roku.

Jedna z przyczyn osłabienia aktywności samorządów to wprowadzenie nowych przepisów dotyczących limitów zadłużania się samorządów (w szczególności art. 243 ustawy o finansach publicznych). Nowe wskaźniki zadłużenia samorządów opierają się na zdolności generowania nadwyżki bieżących dochodów nad wydatkami. Wypracowana w ten sposób nadwyżka operacyjna ma przewyższać koszty obsługi i kwoty należnych spłat kredytów. W efekcie koszt obsługi i spłat kredytów determinują więc w dużym stopniu działalność samorządów. Mimo iż nowy wskaźnik będzie obowiązywał od 1 stycznia 2014 roku, Wieloletnie Prognozy Finansowe sporządzane już teraz, muszą uwzględniać nowe przepisy.

Część samorządów ma napięty poziom nowych wskaźników zadłużenia, wobec tego rodzi się pytanie, jak poradzą sobie w sytuacji spadku dochodów podatkowych, która doprowadziła do konieczności nowelizacji budżetu przez ministra finansów. Nowelizacja budżetu państwa nie przekłada się wprost na zmiany w budżetach samorządów, ale ujawniła niższe od planów dochody w zakresie podatków. Wpływy z podatku PIT rosną w tempie 4,8 proc. wobec planowanych 6,2 proc. Wpływy z CIT zanotowały 15-proc. spadek wobec planowanego wzrostu o 11 proc. Wpływ tych zmian na dochody jednostek samorządu terytorialnego może wynieść ok. 1,2 mld zł po stronie CIT oraz 1,1 mld zł z tytułu PIT.

W tej sytuacji będzie przyrastać liczba samorządów mających trudności z utrzymaniem wskaźnika zadłużenia. Zgodnie z szacunkami problem dotyczy wprost ok. 300 samorządów. Kolejne kilkaset spełnia wymogi, ale przy małym marginesie swobody.

Pomimo mniejszej skali inwestycji i zaciągania nowych kredytów – na skutek słabnącej dynamiki dochodów samorządowych, a zarazem przy utrzymującej się dużej skali realizowanych przez nie zadań własnych bezpośrednio lub poprzez pośrednią odpowiedzialność, jak np. szkolnictwo, przedszkola, opieka zdrowotna (art. 59 ustawy o działalności leczniczej), przewozy regionalne itd., kolejne samorządy mogą mieć trudność ze spełnieniem art. 243 ustawy o finansach publicznych, uchwalając nowe Wieloletnie Prognozy Finansowe na przełomie 2013 i 2014 roku. Rozwiązaniem problemów może być konsolidacja zadłużenia, która pozwoli na obniżenie spłacanych rat kredytu w najbliższych latach poprzez wydłużenie terminów finansowania oraz wprowadzanie kilkuletnich karencji w spłacie kapitału.

Liczy się dobry plan

Trzeba zatem starannie zaplanować proces, by uniknąć pułapek i nie zwiększyć kosztu pozyskanego finansowania, a także stworzyć właściwy margines bezpieczeństwa na przyszłość. W celu sprawnej realizacji konsolidacji należy zrealizować cztery podstawowe punkty:

Krok 1 – dokładna inwentaryzacja historycznie zaciągniętego długu

Krok 2 – zbudowanie dodatkowej projekcji finansów JST w wariancie ostrożnym wraz z przeglądem przyszłych wydatków majątkowych

Krok 3 – przeprowadzenie symulacji wskaźnika z art. 243 dla wybranych scenariuszy budżetu i spłat kredytów

Krok 4 – ostateczna selekcja kredytów do zrefinansowania oraz określenie parametrów kredytu konsolidacyjnego.