Krzysztof Opolski: Studenci nie boją się ryzyka

Rz: Jednym z gospodarczych celów rządu jest zwiększanie zagranicznej ekspansji polskich firm. Co ją ogranicza?

O ile duże firmy w miarę dobrze sobie radzą, o tyle małe z wielu powodów obawiają się wejścia na zagraniczne rynki. Może to być np. ograniczony dostęp do kapitału, słaba znajomość realiów gospodarczych i kulturowych w innych krajach, obawa przed ryzykiem. Wielu przedsiębiorców, którzy nie są finansowymi potentatami, chce jednak próbować swoich sił, bo to zwiększyłoby ich potencjał handlowy i budowało siłę ekonomiczną. Mają jednak przed ekspansja zagraniczną obawy. Ich redukcja wymagałaby z jednej strony silnego wsparcia państwa – co jest zresztą praktyką stosowaną na całym świecie. I choć wprost tego nie nazywamy, w rzeczywistości jest to narodowy protekcjonizm. Z drugiej strony, potrzebują pomocy doradczej, przedsiębiorcy bowiem boją się kosztów związanych m.in. z globalnym marketingiem, patentami, licencjami. Obawiają się także agresywnej konkurencji oraz zderzenia z nieznanymi przepisami.

Jak zatem państwo powinno wspierać firmy w zagranicznej ekspansji?

Wsparcie powinno mieć przede wszystkim charakter edukacyjny. To szeroko rozumiana pomoc w kwestiach dotyczących np. prawa czy polityki gospodarczej realizowanej na zagranicznych rynkach. To także wsparcie marketingowe oraz dyplomacja ekonomiczna na szczeblu politycznym. Ważne są również zachęty wewnętrzne polegających na budowie całego systemu wsparcia ze strony różnych instytucji, jak izby gospodarcze, celne, organy skarbowe. Jeśli przedsiębiorcy będą czuli opiekę, gdy będą mogli zadawać pytania, konsultować się, to tym bardziej będą skłonni do wchodzenia na zagraniczne rynki.

Jak można zwiększyć konkurencyjność polskich firm?

Przedsiębiorcy muszą zrozumieć, że do tego nie wystarczy sam kapitał. Zresztą łatwo go stracić. Potrzebne są natomiast daleko idące umiejętności: logistyczne, marketingowe, zarządcze, zresztą u nas zupełnie niedoceniane. Niezbędna jest duża sprawność operacyjna, niezawodność działania. Wreszcie firmy powinny zdawać sobie sprawę, że technologia będąca zawsze kluczem do sukcesu wcale nie musi być technologią o najwyższej innowacyjności. Musi natomiast spełniać wymogi najwyższej jakości i niezawodności. Poszczególne fragmenty gospodarki, należy rozwijać z punktu widzenia innowacyjności, gdyż bez niej gospodarka będzie tylko pewnego rodzaju kopią. Ale zarazem nie należy się wstydzić, że jesteśmy znakomitymi podwykonawcami globalnych wiodących firm. Polscy wytwórcy mogą charakteryzować się bardzo wysoką niezawodnością i jakością, co stanowi również element sukcesu ekonomicznego.

Co z polską innowacyjnością? W międzynarodowych rankingach awansowaliśmy, ale minimalnie. Co zrobić, żeby postęp w zwiększaniu innowacyjności polskich przedsiębiorstw był bardziej wyraźny? Czy w ogóle jesteśmy innowacyjni?

Na szczeblu instytucji innowacyjność rozmywa się w biurokratycznych przepisach, regulacjach i mechanizmach zarządzania. Tymczasem ona wymaga twórczości, otwartości myślenia, pewnego luzu organizacyjnego. Wymaga znakomitych przywódców i poświęcenia czasu na to, co nazywa się twórczością, nie zawsze przynoszącą szybkie efekty ekonomiczne. Wymaga także skłonności do ryzyka. Czegoś takiego, czego nie można narzucić, co tkwi w człowieku i daje radość tworzenia. Oczywiście to nie wystarczy – potrzebne są jeszcze elementy wsparcia, np. podatkowe. Konieczna staje się przebudowa struktur organizacyjnych, przebudowa myślenia służb finansowych, które muszą zrozumieć, że innowacja nie zawsze oznacza bezpośredni wymierny sukces finansowy.

Innowacje widać m.in. w działalności wielu start-upów, które coraz liczniej pojawiają się na rynku. Czy mogą stanowić potencjał do napędzania gospodarki?

Potrzebna jest jasna strategia dotycząca rozwoju start-upów. A potencjał ten tkwi na dole, na styku gospodarki i uczelni. Pokładam w start-upach duże nadzieje, inwencja młodych ludzi musi gdzieś znaleźć zastosowanie w praktyce. Spotykam studentów, którzy mają bardzo ciekawe inicjatywy i nie boją się ryzyka. Ale niezbędna jest długofalowa strategia, określająca, które z tych start-upów są dla nas liderem mogącym wzmacniać gospodarkę i autonomię gospodarczą, którym start-upom można znaleźć inwestora i je sprzedać, a jeszcze które są dopiero na etapie inkubacji wymagającym opieki. Również uczelnie mogą być motorem rozwoju start-upów, pod warunkiem modyfikacji systemów nauczania.

Wspomniał pan o ryzyku: czy przedsiębiorcy nie są zbyt zachowawczy, np. ograniczając się w zagranicznej ekspansji jedynie do bezpiecznych rynków unijnych? Czy obawa przed ryzykiem to specyfika naszego biznesu?