"Ordo Iuris" negatywnie o zmianach w klauzuli sumienia

W lipcu tego roku do Sejmu wpłynęły dwa projekty posłów Twojego Ruchu oraz Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Regulują one na nowo problematykę zgłaszania sprzeciwu sumienia przez osoby wykonujące zawód lekarza lub lekarza dentysty.

Obecnie materia ta uregulowana jest w dwóch aktach prawnych: art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz art. 12. 1. ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.

Pierwszy z tych przepisów pozwala lekarzowi lub dentyście na powstrzymanie się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem. Z tym, że ma on obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym szpitalu.

Projekt Twojego Ruchu zakłada zupełne wyeliminowanie klauzuli wolności sumienia, natomiast projekt Sojuszu Lewicy Demokratycznej zawęża ją, wyłączając możliwość powołania jej w odniesieniu do określonych obszarów aktywności lekarzy.

Analizy obu projektów dokonał Instytut na Rzecz Kultury Prawnej „Ordo Iuris". W opinii opublikowanej na stronie Instytutu czytamy, iż są one sprzeczne z konstytucją i powinny zostać odrzucone.

Uchylić klauzulę

Projekt TR zmierza do uchylenia przepisu regulujących klauzulę sumienia zarówno w przypadku zawodu lekarza i dentysty, jak i pielęgniarki oraz położnej.

Zdaniem „Ordo Iuris" projekt ten budzi szereg poważnych zastrzeżeń. Pierwsze z nich dotyczy jego ewentualnej zgodności z Konstytucją. W analizie przypomniano za Trybunałem Konstytucyjnym, iż „Wolność sumienia nie oznacza jedynie prawa do reprezentowania określonego światopoglądu, ale przede wszystkim prawo do postępowania zgodnie z własnym sumieniem, do wolności od przymusu postępowania wbrew własnemu sumieniu."

„Ordo Iuris" przypomina, że do utrzymywania klauzuli sumienia dla lekarzy w wewnętrznym porządku prawnym Polska jest obowiązana także na podstawie wiążących ją umów międzynarodowych, z których najdonioślejszą rolę odgrywa Europejska Konwencja Praw Człowieka (EKPCz). Dalej Instytut pisze, że prawo do sprzeciwu sumienia w tym także prawo do powstrzymania się od działań sprzecznych z przekonaniami jest, w świetle ustaleń całej linii orzecznictwa prezentowanej przez Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPCz), gwarantowane przez art. 9 EKPCz.2 Taką wykładnię gwarancji wolności myśli, sumienia i wyznania zawartych w EKPCz przyjmuje i konsekwentnie stosuje w swoim orzecznictwie także Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TS UE) uznając, że jeśli gwarancje wolności sumienia umieści się jedynie w sferze prywatnej jednostki bez gwarancji poszanowania dla „zewnętrznej manifestacji tej wolności", wolność sumienia byłaby na gruncie Konwencji konstrukcją martwą, a prawo do działania zgodnie z posiadanymi przekonaniami religijnymi lub moralnymi wyraźnie rozciąga się na publiczne manifestowanie tych przekonań.3 Gdyby wolność sumienia nie zawierała w sobie gwarancji poszanowania dla płynącego z sumienia rozeznania moralnego, nie mogłaby zostać zaliczona do praw podstawowych, których ochrona jest zagwarantowana przez Konwencję.

Zmodyfikować klauzulę

Projekt autorstwa SLD zawiera dwie zasadnie modyfikacje dotychczasowych regulacji. Po pierwsze, nakłada na szpital, którego lekarz zawiadamia o odmowie wykonania określonego świadczenia, dodatkowy obowiązek znalezienia innego podwykonawcy, który to dane świadczenie wykona i zawarcia z nim stosownej umowy.

Tymczasem, jak przypomina „Ordo Iuris" w obecnym stanie prawnym ustawodawca nie bierze w ogóle pod uwagę sytuacji, że lekarz odmawiający wykonania świadczenia nie dysponuje z reguły wiedzą pozwalającą mu na skuteczne wskazanie innej placówki bądź lekarza, który takie świadczenie wykona. Również Minister Zdrowia przyznaje, że nie dysponuje takimi danymi. Ustawa SLD wymaga natomiast takiej wiedzy od lekarza korzystającego z klauzuli sumienia.

Druga zmiana polega na wyłączeniu z zakresu czynności, od których wykonania lekarz może się powstrzymać powołując się na klauzulę sumienia, wydawania opinii, orzeczeń i skierowań oraz wystawiania recept. Jak czytamy w analizie, projekt wyłącza całą określoną kategorię aktywności lekarskich, niezależnie od tego, czy chronią one jakiekolwiek wartości konstytucyjne. - Z tego też powodu, proponowane rozwiązanie jest sprzeczne z, wynikającą z art. 31 ust. 3 Konstytucji, zasadą proporcjonalności – podnosi „Ordo Iuris".