Rekompensaty tylko dla Polaków za utracone majątki – to się nie uda

Projekt dużej ustawy reprywatyzacyjnej autorstwa Ministerstwa Sprawiedliwości spotkał się z powszechną krytyką. Zarzutów pod jej adresem jest wiele. Przede wszystkim nie podoba się ograniczenie kręgu osób, które otrzymają zadośćuczynienie, zakaz zwrotu w naturze, zamknięcie drogi do sądowej reprywatyzacji oraz brak konkretnych terminów wypłaty pieniędzy.

Przeciwne ustawie są też samorządy, choć z innego powodu. Mówią wyraźne „nie" pomysłowi współfinansowania rekompensat.

Wąski krąg uprawnionych

Projekt przewiduje, że dawni właściciele i ich spadkobiercy będą mogli ubiegać się o rekompensatę w wysokości 20 proc. wartości utraconej nieruchomości. Muszą jednak być osobami fizycznymi posiadającymi aktualnie obywatelstwo polskie. Krąg spadkobierców zawężono do najbliższej rodziny, czyli zstępnych (m.in. syna, wnuka, prawnuka), wstępnych (rodziców, co jest nierealne, bo już nie żyją) oraz małżonków.

Największe gromy posypały się na propozycję przyznania prawa do rekompensaty tylko posiadającym aktualne polskie obywatelstwo.

Krytykował ją m.in. ambasador USA, organizacje międzynarodowe, Ministerstwo Spraw Zagranicznych czy Polskie Towarzystwo Ziemiańskie.

– Ograniczenie wypłaty rekompensaty tylko do obywateli polskich narusza międzynarodowe przepisy i orzecznictwo – uważa Marcin Schirmer, prezes PTZ. – Wielu Polaków wyjechało po wojnie ze względu na prześladowania komunistów. Ich potomkowie czują się Polakami, ale nie mają obywatelstwa polskiego. Nie rozumiem, dlaczego zabiera się im szansę na rekompensatę – ubolewa.

Paul W. Jones, ambasador USA w Polsce, w piśmie przesłanym do Ministerstwa Sprawiedliwości podkreślił, że prawa do rekompensaty pozbawia się m.in. ofiary Holokaustu.

Z kolei dekretowcy krytykują zakaz zwrotu w naturze i zamknięcie drogi sądowej.

– Nie godzimy się tylko na 20-proc. odszkodowania. Chcemy zwrotu w naturze – mówi Ryszard Grzesiuła, wiceprezes stowarzyszenia Dekretowiec. – Na podstawie dekretu Bieruta przejęto bezprawnie 51 proc. gruntów, w tym całe enklawy miasta zupełnie niezniszczone przez wojnę, jak Saska Kępa, Targówek, Górny Mokotów, Grochów, Żoliborz Oficerski. Nie widzę powodu, dla którego nie miałyby one wrócić do dawnych właścicieli i ich spadkobierców – wyjaśnia wiceprezes Grzesiuła.

Sąd zamknięty

Ziemianom nie podoba się, że mogą liczyć jedynie na rekompensatę za grunty odebrane im z naruszeniem przepisów dekretu o reformie rolnej.

– Dziś mamy szansę na zwrot w naturze pałaców, dworów oraz parków, a także na odszkodowanie za wszystkie grunty odebrane nam niezgodnie z dekretem o reformie rolnej. Jest to znacznie więcej, aniżeli proponuję się w tej ustawie – tłumaczy Marcin Schirmer.