Rozwód a kredyt hipoteczny

Kto decyduje o podziale majątku oraz długów: sąd na sprawie rozwodowej czy sami małżonkowie?

Marcin Zadrożny:

Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego co do zasady powstaje między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa. W związku z powyższym, wszystko, czego dorobią się małżonkowie w trakcie trwania małżeństwa, zalicza się do ich wspólnego majątku.

Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Sąd Okręgowy z urzędu nie jest jednak władny do orzeczenia o podziale majątku wspólnego małżonków. W praktyce sąd nie dokona podziału w wyroku orzekającym rozwód, w przypadku złożenia przez jednego z małżonków wniosku o podział majątku w postępowaniu rozwodowym i braku zgody drugiego małżonka na zaproponowany podział.

A gdy byli małżonkowie zdecydują się na podział swojego majątku...

Mają dwa wyjścia: podzielić majątek wspólny w drodze umowy cywilnoprawnej, zawartej w formie aktu notarialnego w przypadku, gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu albo dokonać sądowego podziału majątku w postępowaniu przed właściwym sądem rejonowym.

Co dzieje się z kredytem hipotecznym w chwili rozwodu, czy nadal obie strony, nawet jak jedna nie mieszka w lokalu, muszą spłacać raty?

Umowa o kredyt hipoteczny zawarta z bankiem w czasie trwania małżeństwa nie przestaje obowiązywać w przypadku rozwodu czy podziału majątku. Oznacza to, że z chwilą wydania wyroku rozwodowego małżonkowie nadal wspólnie odpowiadają za spłatę zaciągniętego kredytu hipotecznego. Oczywiście sytuację inaczej mogą regulować postanowienia umowne, mające swe źródło w umowie kredytu.

Niezależnie od postanowień umownych, ustawodawca przewidział w Kodeksie Cywilnym instytucję przejęcia długu (art. 519-526). Zgodnie ze wskazaną instytucją, jeden z byłych małżonków może przejąć zobowiązania drugiego małżonka. Musi się na to zgodzić w omawianej sytuacji i bank, i oboje małżonków – dłużników.

W praktyce wygląda to tak, że byli małżonkowie prowadzą negocjacje z bankiem co do przejęcia długu przez jednego z nich, w rezultacie czego dochodzi do zawarcia aneksu do umowy kredytowej.

Co stanie się, gdy żona pozostająca w mieszkaniu nie zapłaci raty, potem kolejnej i następnej. Czy bank zajmie byłemu mężowi pensję, samochód etc.?

W sytuacji, gdy żona nie zapłaci rat, nie będzie dysponowała pieniędzmi pozwalającymi na regularną spłatę kredytu hipotecznego lub ich spłata zostanie zupełnie zawieszona, wówczas bank wezwie do zapłaty współkredytobiorcę – męża. Jeżeli i ten będzie uchylał się od zapłaty, wówczas bank będzie uprawniony do wydania bankowego tytułu egzekucyjnego i zwrócenia się do komornika o egzekwowanie długu z majątku osobistego, np. z wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę czy z ruchomości współkredytobiorców. Może również od razu przystąpić do zaspokojenia swoich należności z nieruchomości, na której ustanowiona jest hipoteka zabezpieczająca kredyt hipoteczny.

Czy tak samo odpowiada w tej sytuacji współmałżonek, który jest współkredytobiorcą, jak ten, który tylko wyraził zgodę na zadłużenie, bo była wspólnota majątkowa, ale kredyt nie jest na niego?

Odpowiedzialność współkredytobiorcy (małżonka) nie jest tożsama z odpowiedzialnością małżonka, który wyraził tylko zgodę na zadłużenie. Odpowiedzialność jednego z małżonków będącego współkredytobiorcą jest szersza, ponieważ w takiej sytuacji bank będący wierzycielem może zaspokoić swoje roszczenia nie tylko z majątku wspólnego małżonków, ale również z majątku osobistego małżonka.

Umowa wynajmu mieszkania podpisana tylko przez jednego z byłych małżonków jest nieważna, gdy pozostaje on współwłaścicielem lokalu

Samo wyrażenie zgody małżonka na zaciągniecie kredytu upoważnia jedynie bank do ewentualnego zaspokojenia swoich roszczeń z majątku wspólnego. Zgodnie z art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonka". Nie będzie jednak mógł dochodzić roszczeń z majątku osobistego małżonka, który jedynie wyraził zgodę na zadłużenie.

Co zrobić z mieszkaniem w kredycie, kiedy jeden współkredytobiorca odchodzi z lokalu po rozwodzie? Czy zgłosić to bankowi, czy jednak spłacać raty samemu, bo bank wymówi umowę?

Obowiązek informacyjny wobec banku na temat rozwodu współmałżonków może wynikać z umowy kredytowej. Jeżeli jest zapisany, należy go spełnić, ponieważ niedopełnienie tego obowiązku może wiązać się z dodatkowymi sankcjami przewidzianymi w umowie kredytowej.

Bank, udzielając kredytu hipotecznego, bada wspólną zdolność kredytową małżonków. W wyniku rozwodu zdolność kredytowa małżonków może ulec zmianie, co może mieć wpływ na dalsze spłaty kredytu hipotecznego. Zmiana zdolności kredytowej małżonków może więc spowodować powstanie roszczenia ze strony banku o dodatkowe zabezpieczenie kredytu hipotecznego, a jego brak może doprowadzić do rozwiązania w trybie nadzwyczajnym umowy kredytowej.

Czy można wynająć mieszkanie w kredycie bez zgody byłego współmałżonka?

Niezależnie od tego, czy mieszkanie jest obciążone hipoteką czy też nie, kluczowe jest czy został przeprowadzony podział majątku wspólnego. Jeżeli podział majątku nie został przeprowadzony, lokal mieszkalny jest nadal współwłasnością byłych małżonków.

W związku z powyższym wynajęcie lokalu należy uznać za czynność przekraczającą zwykły zarząd. Zgodnie z art. 199 Kodeksu cywilnego do czynności przekraczających zwykły zarząd potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W przypadku, gdy umowę najmu podpisze tylko jeden z byłych współmałżonków, czyli jeden współwłaściciel, wówczas taka umowa jest nieważna.