Kiedy rozstania sąd nie przypieczętuje

Orzeczenie rozwodu i separacji jest niedopuszczalne:

- gdy wskutek rozstania małżonków miałoby ucierpieć dobro ich małoletnich dzieci, tj. do ukończenia 18. roku życia,

- gdy z innych powodów byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (rozwód, a także separacja są wówczas niedopuszczalne bez względu na rozkład winy małżonków),

- rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia – chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo odmowa zgody jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

[srodtytul]Odmowa przez wzgląd na dzieci[/srodtytul]

Żaden przepis nie definiuje dobra małoletniego dziecka. Chodzi o jego interesy osobiste, sytuację uczuciową, duchową, a także materialną, o zapewnienie mu prawidłowego w danych warunkach rozwoju fizycznego i duchowego. Ochrona praw dziecka jest zasadą konstytucyjną i podstawową zasadą prawa rodzinnego. Dlatego sąd musi mieć ją zawsze na względzie przy decydowaniu o rozwodzie albo separacji. Niestety, niejednokrotnie w sytuacji bardzo ostrego konfliktu między rodzicami dobro małoletniego dziecka wręcz wymaga, by rodzice się rozeszli.

Sąd nie może też tracić z oczu interesu małżonków, nawet gdyby wywołało to przejściowo pewne ujemne skutki dla dziecka. Przyjmuje się, że interes rodziców musi zejść na dalszy plan dopiero wtedy, gdy w żadnym razie nie da się pogodzić z interesem dziecka. Oczywiście zawsze sąd dokonuje tych ocen na tle wszystkich okoliczności konkretnej sprawy.

[srodtytul]Zasady przyzwoitego postępowania[/srodtytul]

Żaden przepis nie definiuje też zasad współżycia społecznego, które mogą zobowiązywać sąd do odmowy zarówno rozwodu, jak i separacji. Są to w każdym razie zarówno normy moralne, jak i obyczajowe. Chodzi przede wszystkim o rażącą krzywdę, jakiej doznałby małżonek niewinny wskutek orzeczenia rozwodu. Rozwód nie może sankcjonować złego traktowania i złośliwego stosunku do współmałżonka i dzieci, nie może rozwiązywać rąk człowiekowi tak postępującemu.

Sądy przy takich ocenach biorą pod uwagę czas trwania małżeństwa, sytuację obojga małżonków, ich wiek, stan zdrowia, zdolność do pracy, no i historię ich małżeństwa. Tak więc np. w jednym z wyroków SN za niezgodne z zasadami moralności uznał żądanie rozwodu przez męża po 30 latach małżeństwa, w sytuacji, gdy żona ciężko zachorowała i potrzebowała opieki i otuchy w cierpieniach.

Dla oceny dopuszczalności żądania rozwodu zasadnicze znaczenie mają okoliczności z czasu, gdy rozkład małżeństwa nie był jeszcze trwały i zupełny. Jednakże istotne może się okazać też późniejsze zachowanie małżonków [b](por. wyrok NSA z 21 marca 2001 r., sygn. II CKN 1270/00)[/b]. W innym orzeczeniu [b](wyrok z 19 października 1998 r., sygn. II CKN 573/98)[/b] SN stwierdził, że w określeniu „jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego” może wchodzić w rachubę także interes i dobro współmałżonka i innych osób.

[i]Brak zgody na rozstanie[/i]

Mimo braku zgody na rozwód małżonka niewinnego, rozwód jest dopuszczalny, jeśli sprzeciw takiej osoby jest w danych okolicznościach sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, czyli regułami przyzwoitego postępowania. Dokonując tej oceny, sąd będzie się kierował nie subiektywnymi odczuciami zwaśnionych, ale tym, czy zachodzą obiektywne powody uzasadniające odmowę. Trzeba też pamiętać, że odmowa jest prawem małżonka nieponoszącego winy za rozpad małżeństwa. Tak więc zasadniczo tylko wyjątkowo odmowę tę można zakwalifikować jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Sąd w tych ocenach uwzględnić powinien przede wszystkim przyczyny i okoliczności rozkładu małżeństwa. Istotne jednak może być także to, co zdarzyło się później, np. fakt, że małżonek wyłącznie winny rozbicia małżeństwa pozostaje w trwałym związku, z którego urodziły się dzieci [b](por. wyrok SN z 10 maja 2000 r. III CKN 1032/99)[/b]

W jednym z wyroków SN stwierdził, że brak od lat jakichkolwiek przejawów więzi między małżonkami, nawet jeśli łączy się to z ciągle trwającym subiektywnym poczuciem krzywdy jednego z małżonków, może na tle konkretnych okoliczności uzasadniać przyjęcie, iż odmowa zgody na rozwód jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Z kolei w innym wyroku SN uznał, że nie zasługuje na aprobatę odmowa zgody na rozwód, jeśli małżonek jej odmawiający chce tylko zamanifestować swą przewagę nad małżonkiem domagającym się rozwodu i przeszkodzić mu w ułożeniu sobie życia osobistego.

Trzeba zaznaczyć, że odmowa zgody na rozwód małżonka niewinnego jest jego prawem. Co do zasady więc skorzystanie z niego nie może być zakwalifikowane jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Domniemanie jest takie, że małżonek niewinny korzysta z niego w sposób zgodny z tymi zasadami. Dopiero istnienie szczególnych okoliczności może to domniemanie obalić (o kwestii winy rozkładu pożycia szerzej >patrz [link=http://www.rp.pl/artykul/416722.html]Sąd ustala, kto jest winny klęski małżeństwa[/link].

[ramka][b]Gdzie szukać przepisów o rozwodzie i separacji[/b]

Zasady, warunki i skutki rozwodu i separacji zostały unormowane w art. 56 – 61, a separacji w art. 61 (1) – 61 (6) [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=DDAB7FCA02EB14A42A657A37334DE3BA?id=71706]ustawy z 25 lutego 1994 r. – kodeks rodziny i opiekuńczy (DzU z 1994 r. nr 9, poz. 59 ze zmianami)[/link].- Procedurę, czyli postępowanie sądowe w sprawach o rozwód i separację regulują w szczególności art. 425 – 446 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70930]ustawy z 17 listopada 1994 r. (DzU z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zmianami)[/link].