Dzieli sąd lub strony

Jeśli nie dojdą do porozumienia, pozostaje wniesienie do sądu sprawy o podział tego majątku.

Dokonanie w wyroku rozwodowym podziału całego majątku dorobkowego, włącznie z mieszkaniem i domem, wchodzi w rachubę, jeśli nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Tak zaś będzie głównie wówczas, gdy między małżonkami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału majątku, a poza tym, jeśli nie jest konieczne przeprowadzenie czasochłonnego i mającego rozległy zakres postępowania dowodowego. Podział w sprawie rozwodowej jest co do zasady wyłączony, jeśli jego dokonanie wymagałoby udziału osób trzecich – współwłaścicieli, spadkobierców, wierzycieli.

Sąd w sprawie o rozwód nie zajmie się podziałem z własnej inicjatywy – musi być wniosek jednego z małżonków. Jeśli są zgodni, może na ich wniosek dokonać podziału mieszkania albo przyznać je jednemu z nich.

[srodtytul]Podział po latach...[/srodtytul]

Z żądaniem podziału majątku dorobkowego można wystąpić do sądu także kilka lat po rozwodzie czy formalnej separacji. Takie roszczenie się nie przedawnia. Wniosek o podział kieruje się do sądu rejonowego właściwego według położenia majątku, który ma być przedmiotem podziału. Jeśli część majątku wspólnego znajduje się w okręgach dwu lub więcej sądów rejonowych, wybór jednego z nich należy do wnioskodawcy. Sprawy te rozpatrywane są w wydziałach do spraw rodzinnych i nieletnich. Możliwe jest też zawarcie ugody przed sądem. Sprawy o małżeńskie działy, zwłaszcza gdy są następstwem rozwodu i eksmałżonkowie są w ostrym konflikcie, należą do najdłuższych i najuciążliwszych. Oprócz emocji zwaśnionych stron powodem tego są także trudności w ustaleniu składu majątku i wycenie poszczególnych dóbr.

Ponieważ nie ma żadnych terminów dla wystąpienia do sądu o podział majątku dorobkowego, jeśli nie doszło do podziału w wyroku rozwodowym czy orzekającym separację, stan tymczasowości może trwać latami.

[srodtytul]... i po śmierci małżonka[/srodtytul]

Wspólność majątkowa między małżonkami ustaje także wskutek śmierci jednego z nich. Podział majątku następuje w trakcie postępowania spadkowego. Może się zdarzyć, że po śmierci jednego z małżonków nie doszło do podziału majątku wspólnego. Wtedy, gdy zejdzie z tego świata także drugi z małżonków, dla definitywnego załatwienia spraw spadkowych z wnioskiem o podział majątku dorobkowego muszą wystąpić ich spadkobiercy. Również przy tych podziałach obowiązują takie zasady jak przy podziale będącym skutkiem rozwodu. Spadkobiercy nie mogą jednak domagać się ustalenia nierównych udziałów małżonków w tym majątku, chyba że spadkodawca wniósł do sądu sprawę o rozwód, separację albo o unieważnienie małżeństwa.

[srodtytul]Co dla męża, co dla żony[/srodtytul]

Dzieląc majątek, sąd decyduje, które przedmioty mają przypaść żonie, a które mężowi. Często przeprowadzenie takiego ekwiwalentnego podziału nie jest możliwe, dlatego, jak przy działach spadkowych, konieczne są spłaty czy dopłaty. Muszą one odpowiadać rzeczywistej różnicy między dzielonymi dobrami. Przytoczyć tu warto [b]postanowienie z 6 stycznia 2000 r. (sygn. I CKN 320/98)[/b], w którym Sąd Najwyższy przyjął, że zasady współżycia społecznego nie mogą uzasadniać pozbawienia takiej spłaty czy dopłaty w całości lub choćby w części. Obniżka może wchodzić w rachubę tylko w szczególnych wypadkach. W szczególnych wypadkach, gdy przemawiają za tym zasady współżycia społecznego, wartość ta może być też podwyższona (por. [b]uchwała SN z 17 listopada 2009 r., sygn. III CZP 81/09[/b] oraz [b]postanowienie SN z 22 stycznia 2009 r., sygn. III CSK 251/08[/b]). Czym innym niż obniżenie spłat jest możliwość ustalenia nierównych udziałów w tym majątku, o której piszę dalej w art. [link=http://www.rp.pl/artykul/416763.html]Nierówny podział może wchodzić w rachubę tylko w wyjątkowych wypadkach [/link], [link=http://www.rp.pl/artykul/416764.html]Nakłady z majątków osobistych rozliczane przy podziale[/link].

Jeśli w trakcie małżeństwa prawo użytkowania wieczystego stanowiące majątek osobisty małżonka zostanie przekształcone we własność, także ona należeć będzie do jego majątku osobistego [b](uchwała SN z 19 sierpnia 2009 r., sygn. III CZP 53/09)[/b]. To samo trzeba odnieść do przekształcenia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w odrębną własność. Także w tym zakresie obowiązuje zasada, że przedmioty nabyte w zamian za uzyskane przez danego małżonka przed ślubem oraz w drodze spadku i darowizny po ślubie należą tak samo jak te pierwotne do jego majątku zwanego dziś osobistym, a przedtem odrębnym.

[srodtytul]Czasem wystarczy rejent[/srodtytul]

Angażowanie sądu nie jest jednak konieczne dla podziału wspólnego majątku. Jeśli małżonkowie dojdą do porozumienia, mogą podzielić majątek sami. Jeśli w skład dorobku wchodzą nieruchomości albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (mieszkania, lokalu użytkowego), konieczne jest udanie się do notariusza. Inaczej umowa będzie nieważna. Nawet zważywszy na wynagrodzenie notariusza, jest to szybsze i w sumie może się okazać tańsze niż postępowanie przed sądem.

Jeśli w skład majątku wchodzą tylko ruchomości czy pieniądze, eksmałżonkowie mogą zawrzeć umowę o podziale majątku dorobkowego bez udziału rejenta.

Trzeba zaznaczyć, że w sposób polubowny, ugodą zawartą przed sądem, może się zakończyć także sprawa o podział majątku wspólnego wniesiona do sądu.

[ramka][b]Majątek osobisty poza podziałem[/b]

Majątek osobisty (odrębny) każdego z małżonków, który oczywiście nie jest objęty podziałem, stanowią tylko następujące dobra (w tym pieniądze):

- uzyskane przed ślubem (przed powstaniem wspólności ustawowej),

- odziedziczone i darowane już w trakcie małżeństwa, chyba że spadkodawca lub darczyńca zastrzegł wyraźnie, iż jego wola jest inna,

- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom; chodzi o majątek – nieruchomości, maszyny itp., do których mają prawo jako wspólnicy spółek cywilnej,

- przedmioty majątkowe służące zaspokajaniu wyłącznie osobistych potrzeb jednego z małżonków

(np. ubranie);

- prawa niezbywalne przysługujące tylko jednemu z małżonków, np. dożywocie, prawo do alimentów,

- przedmioty uzyskane tytułem odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia

albo zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; wyjątkiem jest renta małżonka przyznana z powodu utraty zdolności do pracy zarobkowej lub zwiększenia jego potrzeb albo zmniejszenia widoków na przyszłość (taka renta objęta jest wspólnością),

- należne, ale jeszcze niewypłacone wynagrodzenie za pracę oraz kwoty należne z tytułu innej działalności zarobkowej, z prowadzenia firmy (należności te już pobrane wchodzą do majątku dorobkowego),