Hotel Lambert i Biblioteka Polska – paryskie dzieła księcia Adama Jerzego Czartoryskiego

Polityk i dyplomata, pisarz i mecenas sztuki. Nie ustawał w wysiłkach na rzecz przywrócenia Polsce niepodległości i krzewieniu naszej kultury w Europie. Stworzył wpływowy obóz polityczny Hotel Lambert, a w samym sercu Paryża założył Bibliotekę Polską, gromadzącą dzieła i pamiątki narodowe.

Aktualizacja: 01.10.2019 11:28 Publikacja: 30.09.2019 00:01

Hotel Lambert i Biblioteka Polska – paryskie dzieła księcia Adama Jerzego Czartoryskiego

Urodził się w Warszawie w 1770 roku. Był synem Adama Kazimierza Czartoryskiego i Izabeli z domu Fleming. Rodzice nie tylko skupili się na edukacji księcia, ale dzięki licznym podróżom m.in. do Niemiec i Holandii zaznajomili go ze zwyczajami panującymi na  europejskich salonach. Zaszczepili w nim miłość do Ojczyzny. Już jako 22 latek, książe Adam Jerzy brał udział w wojnie z Rosją w obronie Konstytucji 3 Maja.

Rodzina Czartoryskich wspierała powstanie kościuszkowskie za co spotkały ją dotkliwe represje. Groziła im utrata znacznej części majątków. Ta sytuacja zmusiła księcia Adama Jerzego do wyjazdu do Petersburga. Tam odbył służbę wojskową, a nawet zaprzyjaźnił się z późniejszym carem Aleksandrem. Za jego namową przez dwa lata kierował dyplomacją rosyjską. Przez wiele lat był przekonany, że to właśnie Rosja powinna zadbać o zbudowanie federację narodów słowiańskich, a zagrożenie dla bezpieczeństwa w Europie widział w mocarstwowych zapędach Francji. Twardo pozostawał w tym przekonaniu. Nawet powołanie przez Napoleona Księstwa Warszawskiego, nie przekonało księcia Adama Jerzego do zmiany przekonań.

Był uczestnikiem Kongresu Wiedeńskiego, w trakcie którego zapadła decyzja o utworzeniu Królestwa Polskiego. Książe Czartoryski najpierw zajął się opracowaniem jego konstytucji, a następnie piastował funkcję wiceprezesa Rządu Tymczasowego i Senator-Wojewody. Duże zmiany w jego życiu wywołało powstanie listopadowe, w trakcie którego sprawował funkcję prezesa Rządu Narodowego. W tym czasie przekonał się, że ratunek dla Polski może przyjść ze strony krajów zachodnich. Po upadku zrywu narodowego musiał ratować życie. Car wydał na niego wyrok przez ścięcie toporem. Czartoryski po ucieczce z Polski  zamieszkał w Londynie, a następnie w Paryżu. 

W stolicy Francji dalej angażował się w politykę i walkę o niepodległość. Jego filozofię oddawały słowa: „Wolność! ty najpierwsza z własności człowieka, Bez której inne nikną i szczęście ucieka…”. Analizował sytuację w Europie i prowadził na ten temat długie dysputy z przedstawicielami polskiej emigracji jak i dyplomatami reprezentującymi kraje zachodnie. Celem jego rozmów i inicjatyw dyplomatycznych było przybliżenie Polski do niepodległości. Wypada wreszcie przekonać ją (Europę), że nasza rewolucja jest prawdziwie polską, tj. mającą za cel istność i niepodległość naszej ojczyzny, nie zaś przewrócenie wszystkich zasad towarzyskich i rozkrzewienie okropnych zarodów anarchii, od których się oswobodzić równie moralność, jak polityka i głos całej Europy nakazują” – pisał w pamiętnikach.

Skupił wokół siebie grupę osób przekonanych, że najlepszym rozwiązaniem dla Polski będzie monarchia konstytucyjna. Założył konserwatywno-liberalny obóz polityczny Hotel Lambert. Jego nazwa pochodzi od hotelu na paryskiej wyspie św. Ludwika. Książe Czartoryski sfinansował jego zakup z myślą o rozwoju środowiska polskiej emigracji i prowadzeniu działań dyplomatycznych. To właśnie tam, przez kolejne dziesięciolecia wytyczano kierunki działań na rzecz przywrócenia niepodległości i podejmowano znanych europejskich polityków. W hotelu gościli również najwybitniejsi polscy pisarze, filozofowie i twórcy kultury jak na przykład Adam Mickiewicz czy Juliusz Słowacki.

Książe Czartoryski nie tylko skupił się na działalności politycznej, ale również nie szczędził sił i środków na promowanie w Europie polskiej nauki i kultury. Angażował się w prace Towarzystwa Historyczno-Literackiego oraz założył Bibliotekę Polską w Paryżu. Julian Ursyn Niemcewicz napisał o Adamem Jerzym Czartoryskim: „Z książką chodził spać i z książką się budził”. Miłość do książek zaszczepił w nim ojciec. Książe Adam Kazimierz zgromadził w ukochanych Puławach kolekcję liczącą blisko 40 tysięcy woluminów. Zbiory w całości zniszczyli jednak żołnierze carscy, którzy po powstaniu kościuszkowskim splądrowali rezydencję Czartoryskich. Książe Adam Jerzy przy wsparciu rodziców odbudował puławską bibliotekę. Włączył w jej skład m.in. niezwykle cenny księgozbiór Czackiego. Po upadku powstania listopadowego zadbał o podzielenie kolekcji i umieszczenie jej w kilku majątkach. Z czasem część zbiorów trafiła do Paryża. 

Również we francuskiej stolicy, książe Adam Kazimierz zaangażował się w zorganizowanie otwartej w 1838 r. Biblioteki Polskiej. Stanął na czele Rady Bibliotecznej i został wybrany dożywotnim prezesem. Placówka w kolejnych latach m.in. dzięki darowiznom i zbiórkom środków na zakup nowych książek znacząco powiększyła swoje zbiory (z 15 000 egzemplarzy w 1845 r. do blisko 150 000 w 1939 r.). Obecnie liczy on 220 000 woluminów oraz kilkanaście tysięcy map i rycin ze Zbiorów Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. Prezesem Towarzystwa przez wiele lat pozostawał książe Adam Jerzy, a następnie jego syn Władysław.

Książe Adam Jerzy chętnie pisał i tłumaczył. Była autorem poematów, ale przede wszystkim rozpraw, pamiętników i pism o charakterze politycznym. W jednym z nich ostro wypowiedział się o podziałach wśród Polaków: „W ciągu całego mego życia widziałem w naszym kraju tylko dwie partie. Partię polską i antypolską, ludzi godnych i ludzi bez sumienia,
tych, którzy pragnęli ojczyzny wolnej i niepodległej, i tych, którzy woleli upadlające obce panowanie”.  

Książe Czartoryski zmarł w podparyskim Montfermeil w 1861 r. Pochowano go na polskim cmentarzu w Montmorency. W 1865 r. szczątki księcia zostały przewiezione do rodzinnej Sieniawy i złożone w krypcie rodowej. "Przez parę dziesięcioleci jego imię powtarzano z podziwem, czcią, niechęcią lub nienawiścią. Należał do najbardziej znanych Polaków swej epoki; jego nazwisko znaczyło coś nie tylko dla rodaków, lecz także dla wykształconych Francuzów, Anglików czy Rosjan" – pisał o księciu Adamie Jerzy Czartoryskim prof. Andrzej Szwarc  w „Kto rządził Polską?”

Paweł Grabczak

 

Materiał promocyjny powstał we współpracy z Fundacją XX Czartoryskich

 

 

Urodził się w Warszawie w 1770 roku. Był synem Adama Kazimierza Czartoryskiego i Izabeli z domu Fleming. Rodzice nie tylko skupili się na edukacji księcia, ale dzięki licznym podróżom m.in. do Niemiec i Holandii zaznajomili go ze zwyczajami panującymi na  europejskich salonach. Zaszczepili w nim miłość do Ojczyzny. Już jako 22 latek, książe Adam Jerzy brał udział w wojnie z Rosją w obronie Konstytucji 3 Maja.

Rodzina Czartoryskich wspierała powstanie kościuszkowskie za co spotkały ją dotkliwe represje. Groziła im utrata znacznej części majątków. Ta sytuacja zmusiła księcia Adama Jerzego do wyjazdu do Petersburga. Tam odbył służbę wojskową, a nawet zaprzyjaźnił się z późniejszym carem Aleksandrem. Za jego namową przez dwa lata kierował dyplomacją rosyjską. Przez wiele lat był przekonany, że to właśnie Rosja powinna zadbać o zbudowanie federację narodów słowiańskich, a zagrożenie dla bezpieczeństwa w Europie widział w mocarstwowych zapędach Francji. Twardo pozostawał w tym przekonaniu. Nawet powołanie przez Napoleona Księstwa Warszawskiego, nie przekonało księcia Adama Jerzego do zmiany przekonań.

Pozostało 81% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Kultura
Warszawa: Majówka w Łazienkach Królewskich
Kultura
Plenerowa wystawa rzeźb Pawła Orłowskiego w Ogrodach Królewskich na Wawelu
Kultura
Powrót strat wojennych do Muzeum Zamkowego w Malborku
Kultura
Decyzje Bartłomieja Sienkiewicza: dymisja i eurowybory
Kultura
Odnowiony Pałac Rzeczypospolitej zaprezentuje zbiory Biblioteki Narodowej
Materiał Promocyjny
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił