Pałac Sierakowskich w Waplewie koło Malborka odzyskany dla kultury

W dworze waplewskim, przekazanym Muzeum Narodowemu w Gdańsku, organizowane jest Muzeum Tradycji Szlacheckiej i centrum badań nad historią pomorskich rodów i rezydencji szlacheckich.

Publikacja: 30.10.2007 04:06

Pałac Sierakowskich w Waplewie koło Malborka odzyskany dla kultury

Foto: archiwum w waplewie

Red

Trwają poszukiwania elementów wywiezionej przez Niemców kolekcji sztuki i starania o ich odzyskanie.

Dobra waplewskie nadane zostały przez zakon krzyżacki w XIV wieku pruskim sojusznikom‚ Tessimowi i jego potomkowi Wapilowi‚ od którego miejscowość przybrała nazwę. Od 1759 r. właścicielem ich była hrabiowska rodzina Ogończyk-Sierakowskich. Dwór stał się wtedy ważnym ośrodkiem kultury polskiej na Pomorzu. Nazywano go pomorskim Soplicowem.Podkreślała to prasa i goście: Chopin‚ Matejko‚ Kraszewski‚ Kolberg‚ Andriolli‚ Żeromski oraz nuncjusz Achilles Ratti (papież Pius XI).Profesor Stanisław Tarnowski‚ który odwiedził Sierakowskich w 1880 r., pisał: „Dwór‚ jak go malują‚ jak go sam Pan Bóg musiał dla polskiego szlachcica wymyślić i przez anioła jakiego plan na ziemię zesłać”.

Rodzina Sierakowskich zasłużona była w działalności o utrzymanie polskości ziem Pomorza Nadwiślańskiego od rozbiorów, przez plebiscyt na Warmii‚ Mazurach po I wojnie, aż do 1939 roku. Wskutek antypolskich szykan ze strony władz niemieckich w latach 20. majątek został rozparcelowany. W 1939 roku ostatni właściciele Stanisław Sierakowski i Helena z Lubomirskich zostali bestialsko zamordowani w Rypinie.W czasie wojny pałac ulegał planowej dewastacji. Po wojnie powstało tu PGR‚ a potem ośrodek hodowli. W latach 70. i 80. przeprowadzono remont pałacu. Powstał pensjonat.

Siedziba Sierakowskich jest ewenementem. Od strony wschodniej wygląda jak dwór‚ fasada zachodnia oraz szczyt południowy z herbem wymusza określenie pałac. Na Pomorzu był to unikat. Rezydencje ziemiaństwa niemieckiego powstawały tu w stylach historyzującym i eklektycznym. Inność architektoniczna oraz rola Waplewa powodowały‚ że było ono opisywane jako „polska wyspa oblana morzem junkierstwa”. Przebudowany w wieku XIX pałac zachował wygląd XVII-wiecznego dworu, jeszcze bez typowego ganku‚ ale z portykiem na czterech pilastrach i ze skrzydłami‚ które spełniają rolę alkierzy.Ogród waplewski jest przykładem ścierania się dwóch tendencji w projektowaniu. Starszej – francuskiej – opartej na regularnym układzie osi i alei oraz angielskiej – akcentującej krajobraz naturalny.

Część francuska zorganizowana została wokół głównej alei. Na osi pałacu stoi altana chińska‚ typowy przejaw orientalizmu w sztuce rokoka. Z rzeźb parkowych pozostała m.in. statua szlachcica (pierwotnie emblemat polskiej karczmy w Gdańsku)‚ i elementy „grobowca” psa. Dopełnieniem parku był ogród zimowy – oranżeria.W parku w czasie II wojny znajdował się barak‚ w którym przetrzymywani byli jeńcy angielscy pracujący w gospodarstwie. Tych‚ którzy nie przeżyli, chowano we wspólnej mogile‚ też w parku.

W XIX wieku w dobrym tonie było‚ bawiąc w Prusach Królewskich, zajechać do Sierakowskich, by podziwiać kolekcję sztuki i rzemiosła artystycznego – mebli‚ ceramiki‚ rzeźby‚ złotnictwa‚ tkanin‚ numizmatów i broni – orientalnej i staropolskiej. Jan Matejko przyjechał tu w drodze na pola grunwaldzkie po to, by studiować pełnopostaciowe portrety królów polskich odkupione od Prusaków po rozebraniu przez nich starego ratusza w Elblągu.Ściany dworu zdobiło przed II wojną około 500 obrazów artystów niemieckich‚ włoskich‚ flamandzkich i holenderskich. Dzieła Wolgemuta‚ Dürera‚ Tycjana‚ Tintoretta‚ Carracciego‚ Guercino‚ Rubensa‚ Bruegla‚ Teniersa‚ Brouwera‚ Elsheimera‚ Snydersa‚ z kręgu Jana van Eycka i Rafaela‚ a także malarzy gdańskich – Andreasa Stecha‚ Luisa Sy – oraz Meyerheimów.

W galerii malarstwa polskiego część obrazów pochodziła z kolekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wisiały tam m.in. prace Orłowskiego‚ Smuglewicza‚ Januarego Suchodolskiego‚ Jana Rustema‚ Giovanniego Battisty Lampiego. Ozdobą wnętrz była kolekcja rzemiosła oraz osobliwości ze świata i trofea myśliwskie. Pod sufitem werandy wisiał wypchany krokodyl, a w holu stał niedźwiedź w roli parasolnika. Biblioteka liczyła około 11 tysięcy woluminów. Zbrojownia była osobno‚ obok pokojów pana domu.W 1941 roku kolekcja Sierakowskich została zrabowana przez nazistów‚ los znacznej jej części pozostaje nieznany.

Autor jest kierownikiem Muzeum Tradycji Szlacheckiej i Pomorskiego Ośrodka Kontaktów z Polonią

30.11.2007 roku odbędzie się pierwsza konferencja naukowa poświęcona historii majątku „Waplewo. Dziedzictwo odzyskane”.

Kultura
Arcydzieła z muzeum w Kijowie po raz pierwszy w Polsce
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Kultura
Podcast „Komisja Kultury”: Seriale roku, rok seriali
Kultura
Laury dla laureatek Nobla
Kultura
Nie żyje Stanisław Tym, świat bez niego będzie smutniejszy
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Kultura
Żegnają Stanisława Tyma. "Najlepszy prezes naszego klubu"