O sztuce uświadamiania dla rodziców

Badania potwierdzają starą prawdę: lato, a zwłaszcza wakacje, sprzyja miłości i inicjacji seksualnej. W jaki sposób przygotować do niej swoją nastoletnią pociechę? – mówią „Rz” specjaliści: prof. Zbigniew Izdebski – seksuolog i pedagog, dr Andrzej Depko – seksuolog, neurolog, kierownik Poradni Seksuologicznej w Warszawie, prof. Violetta Skrzypulec, ginekolog, kierownik Katedry Zdrowia Kobiety na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach, oraz koordynatorka grupy edukatorów seksualnych Ponton Aleksandra Józefowska.

[srodtytul]1. Szanuj uczucia swojego dziecka [/srodtytul]

Obok pożądania niezwykle istotnym elementem życia seksualnego nastolatka są silne w tym wieku emocje. Namiętność idzie w parze z wszechogarniającym poczuciem zakochania. Potwierdzają to badania prof. Zbigniewa Izdebskiego przeprowadzone wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Aż 80 proc. dziewcząt i 50 proc. chłopców wymienia miłość jako główny powód, dla którego zdecydowali się na inicjację seksualną.

O ile dla rodziców centralnym problemem życia intymnego ich pociech jest to, czy nie będzie z tego dzieci, o tyle priorytety samych młodych są często zupełnie inne. – Dziewczyny zamartwiają się, że mają zbyt małe piersi, a są zawstydzone, gdy piersi są zbyt duże. Chłopcy z kolei przeżywają na przykład to, że ich wytrysk jest przedwczesny – opowiada Aleksandra Józefowska.

Lepiej poradzimy sobie z tą delikatną materią, jeśli przypomnimy sobie własny okres dojrzewania. Jakie mieliśmy problemy? Jakiej pomocy oczekiwalibyśmy w trudnych dla nas sytuacjach?

[srodtytul]2. Nie traktuj dziecka jak istoty aseksualnej[/srodtytul]

Ponad 30 proc. dziewcząt i 40 proc. chłopców wieku 17 – 18 lat ma za sobą ten pierwszy raz. Młode pokolenie wcześniej rozpoczyna współżycie niż ich rodzice. Wynika to z przyczyn kulturowych, a także biologicznych.

– Przyspieszył proces dojrzewania – mówi prof. Violetta Skrzypulec. – Moje rówieśniczki zaczynały miesiączkować średnio w wieku 13 lat, dzisiaj dzieje się to dwa lata wcześniej. Zmiana ta narzuca konieczność przyspieszenia przekazywania dzieciom wiedzy na temat seksualności człowieka.

Polskim nastolatkom jej brakuje, co potwierdza m.in. raport organizacji ASTRA. Zdaniem specjalistów w dużym stopniu wynika to z zaniedbania podobnej edukacji w szkole. Dlatego, chcąc nie chcąc, jej rolę muszą przejąć rodzice. – Z relacji młodzieży wynika, że myśl o dorastaniu córki czy syna budzi w nich często ogromne obawy – mówi koordynatorka Pontonu. Nie przyjmują wręcz tego faktu do wiadomości. Uważają, że ich dzieci są za młode na to, aby myśleć o seksie, a co dopiero go uprawiać.

Rodzice chcieliby jak najbardziej odwlec moment inicjacji seksualnej swoich pociech. Nie da się jednak tego uniknąć. Dlatego lepszym sposobem niż zakazywanie jest doradzanie, by wybrały do tego partnera, do którego mają naprawdę zaufanie, który jest dla nich ważny i bliski. Aby ich zbliżenie było aktem jak najbardziej świadomym, a prócz satysfakcji kojarzyło się z odpowiedzialnością za uczucia i los drugiej osoby.

[srodtytul]3. Nie strasz, ale informuj[/srodtytul]

Specjaliści są zgodni: strasząc ciążą czy zakażeniem HIV, nie zrazimy dziecka do seksu, co najwyżej do nas samych. Momentowi inicjacji będzie zaś towarzyszyło jeszcze większe poczucie winy i lęku. To, co najlepszego możemy zrobić, to rzetelnie je poinformować.

– Przedstawić wszystkie plusy i minusy rozpoczęcia życia seksualnego – tłumaczy dr Andrzej Depko. – Powiedzieć jasno, że może być ono źródłem radości, ale i cierpienia. Zwłaszcza gdy postępujemy nieodpowiedzialnie. Na przykład nie używamy środków antykoncepcyjnych, które chronią przed niepożądaną ciążą, czy prezerwatywy, która zabezpiecza przed zakażeniem się chorobami przenoszonymi drogą płciową. Prof. Skrzypulec radzi, by nazywać przy tym rzeczy po imieniu. – Pochwa powinna być pochwą, a nie muszelką. Penis penisem, a nie ptaszkiem – tłumaczy. Tym samym wpajamy dziecku przekonanie, że narządy intymne są normalnym elementem ciała i należy o nie dbać.

Przekazywaniu wiedzy powinno towarzyszyć unaocznienie mechanizmów, jakie rządzą miłością i pożądaniem. Uświadomienie, że są to instynkty wpisane w ludzką naturę, nad którymi można zapanować.

– O ile picie alkoholu i branie narkotyków są czynnikami, które przyspieszają moment inicjacji seksualnej, o tyle posiadanie rzetelnej wiedzy może go opóźnić – mówi prof. Izdebski. Dlaczego? Stosowanie używek jest często atrybutem dorosłości. Podobnie jak i uprawianie seksu, które wcześniej czy później za tym pójdzie. Z kolei wiedza zwiększa świadomość siebie i własnego ciała. Nastolatek, który będzie miał dojrzały stosunek do swojej seksualności, nie zacznie uprawiać seksu tylko dlatego, że robią to już jego koledzy.

[srodtytul]4. Nie wstydź się przyznać, że potrzebujesz pomocy[/srodtytul]

Poczucie lęku przed rozmową z dzieckiem na temat seksu jest rzeczą zrozumiałą. – Można otwarcie powiedzieć, że niełatwo nam go poruszać – radzi Aleksandra Józefowska. – Szczerością i naturalnością zyskamy jego przychylność. Warto posiłkować się książkami czy wiedzą zawartą w sprawdzonych serwisach internetowych (ich listę podajemy w ramce). W przypadku dziewcząt dobrym momentem rozpoczęcia rozmowy jest pierwsza wizyta u ginekologa (do 16. roku dziewczynka może się do niego wybrać tylko w towarzystwie rodzica lub opiekuna). – Polecam udanie się do jednego z lekarzy biorących udział w akcji „Przyjazny gabinet” – mówi prof. Skrzypulec. – Są to sprawdzone miejsca, gdzie można otwarcie porozmawiać i otrzymać profesjonalną poradę. Jeśli mimo wszystko nie potrafimy się przełamać, poprośmy o pomoc inne bliskie dziecku osoby. Na przykład starsze rodzeństwo czy dziadków.

[srodtytul]5. Nie rób z rozmowy ceremonii[/srodtytul]

Formuła zaproszenie dziecka do stołu, by porozmawiać o sprawach ludzi dorosłych, najczęściej okazuje się niewypałem. Rodzicowi trudno w takich okolicznościach pozbyć się moralizatorskiego tonu, a dziecku poczucia skrępowania. Lepszym rozwiązaniem jest podejmowanie tematu niejako przypadkiem. – Na przykład podczas oglądania serialu telewizyjnego – proponuje prof. Zbigniew Izdebski. – Jeśli jedna z bohaterek chce zacząć zażywać pigułki antykoncepcyjne, to możemy zacząć rodzinną dyskusję na ten temat i spytać córkę, co ona o tym sądzi. Przy okazji napomknijmy, że jeżeli sama będzie miała podobny dylemat, to może liczyć na naszą radę i pomoc.

Dobrym pretekstem do rozpoczęcia rozmowy może być zjawisko podrzucania tzw. pigułki gwałtu. Można powiedzieć: czytałam interesujący artykuł na ten temat. Jestem ciekawa, czy ten problem istnieje też w środowisku twoich przyjaciół i znajomych.

[srodtytul]6. Nie bój się swojej inicjatywy[/srodtytul]

Nieprawdą jest, że poruszanie tematów intymnych zachęca do podejmowania współżycia. – Rozmowa może przyczynić się do tego, że pierwszy kontakt seksualny naszego dziecka będzie zaplanowany, bezpieczny, odpowiedzialny i chciany – podkreśla Aleksandra Józefowska.

Nie oczekuj jednak, że mimo swojej otwartości dziecko podzieli się z tobą informacją, że właśnie to zrobiło. O pewnych rzeczach w sferze seksu rodzicom się po prostu nie mówi. Z psychologicznego punktu widzenia jest to jak najbardziej uzasadnione.

Czy wychowawcze jest kupienie dziecku przed wyjazdem na wakacje paczkę prezerwatyw? – Młodzi czasami zbywają rodziców, mówiąc, że to niewłaściwy rozmiar. Ale jak widzę, często podarunek ten okazuje się przydatny – mówi prof. Skrzypulec. Dr Depko zastrzega, że podobny zabieg ma sens jedynie pod warunkiem, że jest przedłużeniem rozmowy na temat seksualności człowieka.

[srodtytul]7. Nie daj się zbyć [/srodtytul]

W odpowiedzi na propozycję rozmowy rodzic często słyszy: ja już wszystko wiem. Prof. Skrzypulec radzi: – W takiej sytuacji możemy zaproponować dziecku wspólne sprawdzenie posiadanej wiedzy.

Nie zawsze jest ona pełna. Choćby dlatego, że polska młodzież czerpie ją najczęściej z niewiarygodnych źródeł, tj. od swoich rówieśników i z Internetu. Skutki tego odczuwają w swojej pracy edukatorzy seksualni Pontonu. Nieraz muszą prostować kuriozalne przekonania, które noszą w głowach nastolatki. Na przykład takie, że najbezpieczniej uprawiać seks po wypiciu dużej ilości alkoholu, bo plemniki są wówczas osłabione; podobnie jak w czasie stosunku, który jest czwartym z rzędu.

[srodtytul]8. Pamiętaj, że wychowanie trwa przez cały rok[/srodtytul]

Pojedyncza przedwakacyjna rozmowa nie rozwiąże problemu edukacji seksualnej. Trzeba prowadzić ją przez całe życie, dostosowując do percepcji dziecka. W przypadku parolatka dobrym pretekstem może być wizyta w zoo i wytłumaczenie, skąd biorą się małe zwierzątka. Pamiętajmy, że problem dotyczy obu płci. Chłopcy również powinni być świadomi odpowiedzialności za skutki swoich zachowań seksualnych. Skoro w świecie dorosłych mówi się o wspólnej ciąży i rodzeniu, to w świecie nastolatków mówmy o wspólnych zagrożeniach.

– Nie podejmując tematu przez lata, jasno komunikujemy, że seks jest tematem tabu – mówi dr Depko. – Nadrabianie znienacka zaległości nie może się udać. A przynajmniej ja w to nie wierzę. Na budowanie dobrych relacji z dzieckiem, które ze swojej natury opierają się na obustronnym zaufaniu, potrzeba czasu.

– Nie zawsze upilnujemy nastolatka – mówi prof. Izdebski. – Ale możemy przekazać mu system wartości, w którym seksualność będzie zajmowała mądrze wyznaczone miejsce. Należy też liczyć się z niepowodzeniami prowadzonej edukacji. Seks zawsze był, jest i będzie problemem, źródłem międzypokoleniowych napięć.

[ramka][b]Na ekranie i papierze, czyli źródła wiedzy polecane przez specjalistów: [/b]