Ciągle szukam inspiracji

Rz: Będzie Pan gospodarzem koncertu BMW Jazz Club 5 grudnia w Teatrze Wielkim Operze Narodowej. Skąd jego tytuł „December Avenue"?

Tomasz Stańko:

To poetycka przenośnia związana z datą koncertu ?i tytuł mojej kompozycji, którą zagramy prawdopodobnie na początek i na koniec wieczoru ze wszystkimi wykonawcami. Grywałem ten utwór wcześniej, ale nie miał tytułu. Teraz będzie motywem przewodnim, doskonale pasuje do tego projektu.

Czy ujawni pan „Rz" jako pierwszej, jakich artystów zaprosi do Teatru Wielkiego?

Wymyśliłem ciekawy, moim zdaniem, scenariusz całego koncertu. Zaprosiłem zespół Kroke i Annę Marię Jopek. Wystąpią ze swoimi utworami, zagramy też razem. Ania jest jedną z najciekawszych wokalistek jazzowych, jej osiągnięć nie trzeba przypominać, są dobrze znane. Z Kroke miałem bardzo ciekawy dla mnie występ na Festiwalu Muzyki Żydowskiej ?w Warszawie. To znakomici muzycy o szerokich możliwościach, niewątpliwie wybitni improwizatorzy. Będzie też perkusjonista ?z Izraela Zohar Fresco. Słyszałem go ostatnio na festiwalu w Stambule. Zohar potrafi grać subtelnie, finezyjnie i delikatnie. Zestawiłem go z bębniarzem z Danii Stefanem Passborgiem, który jest jednym z najciekawszych duńskich muzyków. Zaprosiłem ponadto kontrabasistę Sławka Kurkiewicza oraz Dominika Wanię, który zagra na fortepianie i elektronicznych klawiaturach. Natomiast gitarzysta to Brazylijczyk Nelson Veras, który mieszka w Paryżu. Jest naprawdę świetny, niezwykle ceniony w Ameryce, gdzie grywał m.in. ze Steve'em Colemanem, Lee Konitzem, Bradem Mehldauem i Garym Peacockiem. Jest wirtuozem, który potrafi zagrać wszystko. Wziął udział w koncercie „Stańko+" na festiwalu Solidarity of Arts, występował na Jazzowej Jesieni w Bielsku-Bialej, graliśmy razem specjalny koncert w gmachu warszawskiej giełdy. Zapraszam go, bo łatwo nawiązujemy porozumienie.

Ustaliliście już program wieczoru?

Pracujemy nad nim. Mamy jeszcze dużo czasu. Chcę, żeby duch tego przedsięwzięcia wybrzmiał we mnie. Ustaliliśmy już jednak, że Ania chciałaby zaśpiewać moje kompozycje, włączyć się w nie swoimi wokalizami. Oboje lubimy klimaty brazylijskiej bossa novy i myślę, że nasza muzyka pójdzie w tym kierunku. Zawsze miałem inklinacje do kultury latynoamerykańskiej. Czuję silną więź z Ameryką Południową, z Latynosami. Odpowiada mi ich nuta melancholii, bo przecież to nie jest tylko radosna, taneczna muzyka. Właściwie pierwszy raz zauważyłem to wyraźniej w ich literaturze, ?u Cortazara, a jeszcze dobitniej u Marqueza. Ich twórczość ma w sobie magię i melancholię oświetloną promieniami słońca. Nawet jeśli ich historie są przepełnione radością, zawsze zawarta jest w nich odrobina refleksji. Jak mi wyjaśnił mój pianista, Kubańczyk David Virelles, to efekt bardzo ciężkiego życia. To proste i piękne zarazem określenie tego, co charakteryzuje mieszkańców Ameryki Południowej i ich muzykę. Słyszałem teraz w Nowym Jorku brazylijskiego pianistę i gitarzystę Egberto Gismontiego. Jest genialnym muzykiem, jego solowy koncert był podzielony na dwie części: fortepianową i gitarową. Mimo jego wirtuozerii łatwo dało się zauważyć tę inność, która bierze się z latynoskich korzeni.

Czy Polacy i Latynosi mają coś wspólnego, może właśnie romantyzm, melancholię?

Nie wiem, nie chcę rozpatrywać tego w kategoriach narodowych. Myślę, że wiele kultur ma w sobie te cechy. Potrzeba jednak warunków, żeby je wyzwolić.

Cechy romantyczne przypisujemy przede wszystkim muzyce Chopina.

Wielu kompozytorów je posiada. Trzeba popatrzeć szerzej na ten aspekt. Festiwal „Chopin i Jego Europa" prezentuje jego muzykę w kontekście takich twórców jak Bach, Mozart, Grieg, Schubert, Mendelssohn, Szymanowski, Lutosławski, Panufnik. Próbuje znaleźć nawet odległe powiązania, z których wynika, że Chopin jest ogniwem światowej kultury. Najlepiej, gdyby nasza kultura promieniowała na świat przez takie osobowości jak Chopin, bez podkreślania narodowości. Żebyśmy nie musieli podkreślać, że to jest polskie. Czy o Beethovenie mówimy: Niemiec? Nie, wystarczy powiedzieć Beethoven i wszyscy wiedzą, że jest Niemcem. Powinniśmy oddziaływać postaciami, subtelnie działać na podświadomość, a nie chwalić się tym, co polskie. Oczywiste jest, że Chopin był Polakiem, nie trzeba tego podkreślać. Jestem uczulony na naszą prowincjonalność. Albo jesteśmy zdołowani, albo wydaje nam się, że wszystko robimy najlepiej. Cały świat robi wszystko bardzo dobrze. Przed nami dużo do zrobienia, jesteśmy młodym narodem, mamy dopiero tysiąc lat.