Znakomity film przyrodniczy BBC pełen jest świetnych zdjęć pokazujących różnorodność małp żyjących na całym świecie. Dopiero niedawno naukowcy odkryli, jak niezwykłe potrafią być poszczególne gatunki. Najmniejsza małpa świata – pigmejka ma wielkość chomika i zdolności łowieckie kota. Jednak silnie rozwinięty mózg, dłonie z liniami papilarnymi i długie paznokcie zamiast pazurów sprawiają, że bardziej niż zwierzęta domowe przypomina człowieka.
Niezwykłą inteligencją wyróżniają się czarno-białe kapucynki. Mają proporcjonalnie większy mózg niż którakolwiek małpa człekokształtna. Dzięki sprytowi i determinacji potrafią otworzyć małże zebrane podczas odpływu. Poświęcają wiele energii, by dostać się do wnętrza skorupiaka, ale wiedzą, że warto, bo tak jak ludzie umieją wyobrazić sobie jedzenie, zanim je zobaczą.
Niektóre stada wykorzystują proste narzędzia: przy pomocy patyka eksploatują kopce termitów lub zdobywają wodę, zamieniając własny ogon w gąbkę. Młode małpy uczą się od rodziców, a wiedza przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Małpom nieobce są też typowo ludzkie cechy, jak złość, współczucie czy zrozumienie dla potrzeb innych. Sporo czasu poświęcają na iskanie bliskich. To czynność służąca nie tylko oczyszczaniu ran i usuwaniu pasożytów, ale także sposób okazywania szacunku.
Niektóre potrafią stosować proste lekarstwa. Wiedzą na przykład, że czarny pieprz działa odkażająco. Koczkodany diana mają krtań podobną do naszej, naukowcy odkryli, że w ich sposobie porozumiewania się obowiązują zasady gramatyki. Żyjące w Indiach makaki upodobniają się do ludzi stylem życia. Interesują je targi i prywatne mieszkania. Potrafią wpaść do otwartej kuchni, przeszukać szuflady, spróbować wszystkiego, co wpadnie im w łapy, i w końcu uciec z chlebem pod pachą.
Wśród tej galerii małpich osobowości największe wrażenie robią rzadkie gatunki, jak marmozeta lwia z pomarańczową długą sierścią przypominającą grzywę króla zwierząt. Uakari szkarłatny wyróżnia się pyskiem w kolorze ożarowej czerwieni. A nosacz z Borneo zadziwia 20-centymetrowym nosem i wielkim brzuchem, w którym jedzenie fermentuje jak w żołądku krowy.
