Jak udzielić pierwszej pomocy

Szacuje się, że rocznie w Polsce co najmniej kilka tysięcy osób, ofiar wypadków, zatruć czy zasłabnięć umiera dlatego, że świadkowie nie potrafią podjąć czynności ratowniczych przed przyjazdem karetki pogotowia.

Scenariusz ratujący życie

Jesteśmy świadkami wypadku albo zasłabnięcia, na przykład wywołanego zawałem serca... Pierwsze odczucia  to przerażenie, wzrost poziomu adrenaliny, chwilami wrażenie paniki. Tymczasem tylko opanowanie może uratować życie ofiar.

Zadaniem osoby udzielającej pierwszej pomocy jest opieka nad poszkodowanym do przyjazdu pogotowia ratunkowego i podjęcie doraźnych czynności ratujących życie. Są to: ewakuacja z obszaru bezpośredniego zagrożenia, resuscytacja, opanowanie krwawienia, ułożenie ofiary w pozycji bezpiecznej, walka ze wstrząsem.

Przebieg udzielania pierwszej pomocy przedstawia Łańcuch Ratunkowy. To kilka ogniw, których poszczególne elementy zachodzą na siebie:

ZABEZPIECZENIE -> ROZPOZNANIE -> WEZWANIE POMOCY -> PIERWSZA POMOC -> POGOTOWIE RATUNKOWE

Ratownik powinien mieć świadomość, jakie czynności wolno mu wykonać, a jakich pod żadnym pozorem wykonywać nie powinien. Te, które mu wykonać wolno, wspomniane zostały wyżej.

Ratownik nie może podawać żadnych środków farmakologicznych (jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której trzeba tylko pomóc osobie poszkodowanej w zażyciu leków, które ma ona przy sobie - np. w przypadku astmy, cukrzycy czy choroby niedokrwiennej serca). Ratownikowi nie wolno stosować żadnych czynności inwazyjnych, np. wkłuć czy nastawiania złamań. W przypadkach, gdy mogło dojść do urazów głowy lub kręgosłupa, nie należy przemieszczać poszkodowanego, jeśli w miejscu, w którym się znajduje, nie grozi mu bezpośrednie niebezpieczeństwo.

Uwaga:

piszemy tu o podstawowych metodach udzielania pierwszej pomocy. Trzeba jednak mieć na uwadze, że np. sztucznego oddychania nie sposób nauczyć się z teorii. Powinno się je przećwiczyć na specjalnym fantomie, a jeszcze lepiej - przejść w całości odpowiednie szkolenie. W Polsce jednak jest bardzo niewiele osób niezwiązanych ze służbami ratunkowymi, które takie szkolenie przeszły.

Pamiętajmy, że jeśli ofiara wypadku zostanie dodatkowo poszkodowana w wyniku niefachowo przeprowadzonej przez nas pierwszej pomocy - może nas pozwać. Są jednak takie sytuacje, w których nam grozi odpowiedzialność karna, jeśli jako świadkowie czy sprawcy wydarzenia nie udzielimy pomocy.

Niestety, nie ma złotego środka. Decyzję każdy musi podjąć sam. A jeszcze lepiej - odbyć kurs szkoleniowy z pierwszej pomocy...

Pozycja bezpieczna

To taka pozycja, która ułatwia odzyskanie przytomności osobie poszkodowanej, u której, mimo utraty przytomności, stwierdzamy oddech i pracę serca. Jest to tzw. pozycja boczna ustalona, która uniemożliwia zapadanie się języka na tylną ścianę gardła, a co za tym idzie - przeciwdziała niedrożności dróg oddechowych. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko zadławienia osoby poszkodowanej.

W takiej pozycji układamy osobę, której udzielamy pomocy, po ewakuowaniu jej z miejsca bezpośredniego zagrożenia (np. wybuchem czy zapaleniem się uszkodzonego samochodu).

Źródło: Wikipedia; autor grafiki: Rama

Bezcenny oddech

Prawidłowo przeprowadzone sztuczne oddychanie to jedna z czynności, która może uratować życie. Polega na wprowadzeniu powietrza do płuc osoby poszkodowanej, która przestała oddychać, ale jej serce nadal pracuje. Pracę serca możemy sprawdzić wyczuwając pulsowanie na tętnicy szyjnej. Pamiętajmy, żeby nie sprawdzać tętna kciukiem - w jego opuszce znajduje się tętnica. Jej pulsowanie możemy odebrać jako pracę tętnicy szyjnej osoby poszkodowanej. Nie sprawdzamy też tętna na nadgarstku - przy spadku ciśnienia tętno może być tu niewyczuwalne, nawet podczas pracy serca.

Sprawdzenie występowania oddechu najskuteczniej przeprowadzimy, przybliżając do nosa i ust poszkodowanego policzek i ucho. Jeśli ofiara oddycha, wyczujemy to na policzku, a także na wrażliwej powierzchni małżowiny usznej, a dodatkowo możemy oddech usłyszeć. Jednocześnie obserwujemy, czy unosi się klatka piersiowa. Sprawdzanie oddechu powinno trwać 5-10 sekund.

Uwaga: nieskuteczna przy sprawdzaniu oddechu jest metoda przybliżania do ust poszkodowanego lusterka - zaparowanie jego powierzchni mogą spowodować czynniki inne niż oddech, na przykład różnica temperatur!

Jeśli stwierdziliśmy, że serce chorego pracuje, ale brak oddechu, przystępujemy do czynności ratowniczych.

Jest kilka metod przeprowadzania sztucznego oddychania:

- metoda usta-nos - należy jedną rękę położyć na czole, drugą pod brodą ofiary, zamykając jej usta. Ratownik bierze głęboki wdech, obejmuje ustami nos poszkodowanego i wdmuchuje powietrze. Pod koniec wydechu należy otworzyć usta pacjenta, aby umożliwić ujście wdmuchanego powietrza.

- metoda usta-usta - jedną rękę kładziemy na czole ofiary, drugą na żuchwie i delikatnie odchylamy głowę do tyłu. Obejmujemy ustami usta poszkodowanego, zatykając palcami jego nos. Wdychamy powietrze, pod koniec wdechu odrywając usta, by umożliwić ujście powietrza. Obserwujemy ruch klatki piersiowej. Jeśli się nie porusza, a unoszą się okolice brzucha, świadczy to, że głowa może być niedostatecznie odgięta, język zatyka  drogi oddechowe, a powietrze zamiast do płuc trafia do żołądka, co grozi wymiotami.

- metoda usta-nos-usta - dotyczy niemowląt i polega na wtłaczaniu powietrza podczas jednoczesnego objęcia ustami ust i nosa dziecka.

Sztuczne oddychanie prowadzi się z częstotliwością ok.15-20 wdechów na minutę u dorosłego, a u niemowląt i małych dzieci ok.30-40 wdechów na minutę.

Masaż serca

Jeśli brakowi oddechu towarzyszy brak tętna, niezbędne jest wykonanie masażu serca, połączonego ze sztucznym oddychaniem, czyli resuscytację krążeniowo-oddechową.

Przyczyn ustania pracy serca może być wiele. Do najczęstszych należą: nagłe choroby serca lub płuc (zawał mięśnia sercowego, zator płucny), wypadki związane z utratą krwi lub uszkodzeniem czaszkowo-mózgowym, wstrząs, nagłe zanurzenie w zimnej wodzie, wstrząs anafilaktyczny (uczulenie), a nawet zatrucie.

Aby wdrożyć masaż serca, przeprowadzamy czynności wyżej już wymienione. Jeśli nie wyczujemy tętna na tętnicy szyjnej, musimy przystąpić do masażu.

Kolejność czynności jest następująca: należy odsłonić klatkę piersiową ofiary i zlokalizować właściwe miejsce nacisku. Mieści się ono tuż poniżej połowy mostka. Obecnie procedury udzielania pierwszej pomocy ulegają uproszczeniu, zaleca się uciskanie "środka klatki piersiowej".  Wprawnemu ratownikowi znalezienie odpowiedniego miejsca zajmuje jednak  zaledwie kilka sekund.

Naciskamy klatkę piersiową tak, aby ugięła się ona na głębokość 4-5 cm (u osoby dorosłej). Nacisk na mostek wykonuje się 30 razy, po czym wykonuje dwa wdechy (każdy trwający około 1 sekundę). Cykle powtarzamy.

W przypadku dzieci trzeba pamiętać, że im mniejsze dziecko, tym nacisk na klatkę piersiową musi być mniejszy (u niemowlęcia głębokość ucisku wynosi ok.2 cm, a ucisk wykonuje się  dwoma palcami).

Jakkolwiek sucho to brzmi, resuscytację krążeniowo-oddechową prowadzi się do chwili:

Oto przykład, jak wygląda fachowo przeprowadzone sztuczne oddychanie i masaż serca: