Helsinki Światową Stolicą Designu

Spośród 1400 projektów, które wpłynęły – także od zwykłych mieszkańców - w związku z konkursem, do realizacji wybrano ponad 300 pomysłów. Połowa z nich to przedsięwzięcia społeczne, mające przybliżyć miasto ludziom, przeobrazić miejsca pracy, urzędy, szkoły, placówki służby zdrowia, nabrzeże, osiedla i komunikację publiczną.

– Chcielibyśmy powszechnej dyskusji na temat projektowania, by coraz więcej osób dostrzegło w nim instrument rozwiązywania rozmaitych problemów - mówi „Rzeczpospolitej" Kaarina Gould, kierująca kampanią na rzecz innowacyjnego wzornictwa, podjętą w związku z konkursem Word Design Capital.

Kreatywne Helsinki

- W naszym kraju ta branża zapewnia pracę czwartej części społeczeństwa - mówi Pekka Timonen, dyrektor obchodów Światowej Stolicy Designu w Helsinkach. - Design to część fińskiej tożsamości i tradycji narodowej. W stolicy i okolicznych gminach ponad 800 firm oferuje tego rodzaju usługi – podkreśla, nie bez dumy, Timonen.- Fińscy projektanci odnoszą sukcesy także w międzynarodowych firmach, I nie bez kozery słynne nowojorskie Muzeum Guggenheima zamierza otworzyć swoją filię w kreatywnych Helsinkach – dodaje.

Natura obdarzyła Finów prawdziwym „sisu". Słowo to oznacza zespół cech charakteru takich jak wytrzymałość, upór, wola walki, nieustępliwość w dążeniu do celu. Świat dowiedział się, co to „sisu" w czasie fińskiej wojny z radzieckim najeźdźcą (zima 1939-1940). „Sisu" i indywidualizm widać wyraźnie w podejściu do projektowania.

- Chcemy pokazać, jak design może zmienić nasze najbliższe otoczenie i przełożyć się na kulturowy, społeczny i ekonomiczny rozwój miasta, rozwój usług. Design ma także wymiar ekologiczny. Za jego pomocą możemy wdrażać takie rozwiązania w życiu codziennym, które pozwolą zużyć jak najmniej zasobów planety - opowiada Timonen. Na tej problematyce koncentruje swoją działalność Helsinki Design Lab, które buduje eksperymentalne osiedle z prawie zerową emisją dwutlenku węgla.

W stołecznej dzielnicy Kuninkaantammi ruszył projekt budowlany, nastawiony na uporanie się ze skutkami przyszłych ulew i powodzi, a nawet wykorzystanie ich dla dobra mieszkańców. Powstaje specjalny system odprowadzania wody, obejmujący ogródki deszczowe, strumyki wzdłuż ulic, a także park ze strumyczkami i stawami.

Finowie bardzo szeroko rozumieją pojęcie „design". To dla nich nie tylko artystyczna forma przedmiotów codziennego użytku, ale także wzornictwo funkcjonalne, sposób budowania przestrzeni, w jakiej żyją ludzie. Posługują się przy tym pojęciem „embedded design" (design osadzony lub zakorzeniony). Planowanie środowiska miejskiego zaczyna się od postawienia mieszkańcom pytania, czego oczekują. „Embedded design" ma zrewolucjonizować sektor usług i zwiększyć zaangażowanie mieszkańców w kształtowanie własnego otoczenia. Rok świętowania wzornictwa ma być dla Helsinek nie tylko czasem spektakularnych imprez czy wystaw, ale także szansą na stałe przeobrażenie wizerunku metropolii.

Najlepsze miasto w świecie

W ogłoszonym w 2011 roku rankingu prestiżowego magazynu „Monocle", Helsinki oceniono jako najlepsze na świecie miasto do zamieszkania. Przesądziła równowaga między starą architekturą i nowymi rozwiązaniami przestrzennymi, powierzchnia terenów zielonych, jakość oferowanych usług komunalnych oraz... nasłonecznienie. Dodatkowo, podhelsiński port lotniczy Vantaa został uznany najlepszym tranzytowym lotniskiem pasażerskim świata.

Mieszkańcy cenią sobie inne atuty miasta. - Politycy zawsze odpowiadają na telefony. Bardziej zawodna jest pogoda - uważa Tommy Pohjola z dziennika „Huvudstadsbladet". - W Helsinkach dobrze się mieszka, bo panuje tu demokracja i otwartość - mówi z kolei Martta Louekari, producentka kampanii WDC. - Politycy są dostępni dla mieszkańców. A dzięki temu, że miasto jest niewielkie, każdy mieszka w centrum lub blisko centrum - komentuje.

Władze lokalne starają się zwiększyć udział mieszkańców w decydowaniu o polityce miasta. Przykładem była batalia o park Kuff. Było to ulubione miejsce pijaczków, niebezpieczne, zaśmiecone i traktowane jak jedna wielka toaleta. Korzystając z pomysłów mieszkańców, park całkowicie przeorganizowano. Pijaczków wystraszono spryskiwaczami trawników, uruchamianymi w czasie nocnych libacji. Krzaki bzu, w których niepożądani goście lubili się załatwiać, wycięto. Kosze na śmiecie ustawiono w większej liczbie i cięższe, trudne do wywrócenia. Placyki zabaw dla dzieci ogrodzono. Sytuację udało się opanować.

W centrum Helsinek stanęła drewniana kaplica ciszy. Obiekt z kultem religijnym nie ma nic wspólnego. Ma służyć medytacji i wyciszeniu się. Nie będzie tam jednak nabożeństw, nie będzie księdza czy pastora. Zamiast duchownych, dyżurować tam będą „socjonomowie" (pracownicy socjalni) i to z nimi będzie można podzielić się troskami.

Skoro społeczeństwo się starzeje...

Uniwersytet Aalto przedstawił projekt studencki, w którym brawurowe wzornictwo i technika cyfrowa mają pomóc osobom starszym samodzielnie radzić sobie w codziennym życiu, nawet jeśli mieszkają same. Wśród innowacji są zaopatrzone w silniczek torby na zakupy, „przypominacze" brania lekarstw, poręcz ułatwiająca osobom niepełnosprawnym wstawanie z łóżka, czy też „strażnik drzwi" - alarmowy system bezpieczeństwa dla seniorów cierpiących na kłopoty z pamięcią. Urządzenie składa się z cyfrowej tablicy, którą montuje się w przedpokoju i która ostrzega, gdy starsza osoba chce w nocy wyjść z domu. Na ekranie pojawia się wówczas napis: „Nie wychodź". Jeśli człowiek mimo wszystko postanowi opuścić mieszkanie, system może powiadomić rodzinę.

Wśród projektów znajduje się przedsięwzięcie mające na celu poprawę sytuacji osób chorych psychicznie. – Badamy na przykład, jak powinien wyglądać szpital, by jego wystrój dobrze wpływał na samopoczucie pacjentów – tłumaczy profesor z Uniwersytetu Aalto, Turkka Keinonen. W ramach projektu studenci-wolontariusze wspólnie z byłymi pacjentami klinik psychiatrycznych planują, przygotowują i spożywają posiłki. Ma to rekonwalescentom dodać odwagi w kontaktach z ludźmi, a także nauczyć ich właściwego żywienia.

Zaprojektuj swoje drzwi

Od początku powstawania Arabii, jednej z dzielnic Helsinek, w procesie planowania brali udział artyści. Sztuka jest obecna wszędzie. Na klatkach schodowych, we wspólnych pomieszczeniach, na podwórkach i w parkach. 82 ptaki z brązu reprezentują wszystkie występujące tu i w pobliskim rezerwacie Vik gatunki. U wejścia do akademika kwiaty ze stali symbolizują ideę recyklingu. Wykonano je z form wykorzystywanych kiedyś w fabryce szkła artystycznego. Studenci wspólnie z lokatorami zakładają na dachach domów ogródki, gdzie uprawiają warzywa i owoce. Mieszkańcy mogli sami zadecydować, jak mają wyglądać drzwi ich mieszkania lub domu, każde wejście jest więc niepowtarzalne.

Krzywe przystanki i kosmiczna kawiarnia

Stefan Lindfors zaprojektował dla Helsinek niekonwencjonalne, wiatroszczelne przystanki autobusowe i tramwajowe. Są większe niż standardowe, a ich ściany ustawiono nieco krzywo. - Większość ludzi ma szersze ramiona niż biodra, konstrukcja odtwarza tę formę – tłumaczy projektant. Podobno łatwiej jest też czytać na przykład rozkład jazdy, jeśli ściana nachylona jest pod pewnym kątem. O taką powierzchnię wygodniej jest też się oprzeć. Przystanki Lindforsa przystosowane są do wymagań osób niewidomych i niedosłyszących.

Warto też wspomnieć o kreatywnej cyberkawiarni Kauko (chwilowo ma przerwę, ale obiecuje rychły powrót. Za pośrednictwem Internetu klienci mogą podwyższyć lub obniżyć krzesło, zmienić oświetlenie czy muzykę.

Jak powstawała Kauko