Meksyk. Piknik na cmentarzu

Tekst z archiwum "Rzeczpospolitej"

Podróż po Meksyku rozpoczęliśmy na tydzień przed Świętem Zmarłych. Na drogach powitały nas liczne ciężarówki wyładowane po brzegi pomarańczowymi aksamitkami do przystrajania ołtarzy, w miastach sklepowe ekspozycje czaszek, kości i kościotrupków, a na ulicach stylizowane groby i minicmentarze.

W Dias de Todos Santos z wystaw wszystkich sklepów branży piekarniczej i cukierniczej spoglądały na przechodniów kolorowe, cukrowe lub marcepanowe, kościotrupki i czaszki, zwane calaveras. Były też chleby śmierci, wykonane ze specjalnego ciasta, z wymodelowanymi i kolorowo pomalowanymi maleńkimi główkami przypominającymi głowy świętych.

W Oaxaca na placu Alamede de León z konstrukcji na kształt ogromnej rabaty zamiast kwiatów wyrastały ponadnaturalnej wielkości fragmenty ludzkich szkieletów. Sterczące z ziemi czaszki, żebra, kości nóg i rąk były przysypane różnokolorowymi pigmentami. Stojący wokół Meksykanie podziwiali kompozycję z uśmiechem, my - ze zdumieniem.

W innym miejscu stolicy stanu Chiapas natknęliśmy się na mężczyznę tworzącego duży ołtarz na środku deptaka. Nieco dalej dwoje ludzi przygotowywało w skupieniu kolejne tego typu dzieło, tym razem przed wejściem do sklepu.

Zmarli, ale nie odeszli

W dzień Wszystkich Świętych obudziły nas w hotelu w Puerto Escondido dochodzące zza okna głośne rozmowy, śmiechy i muzyka. Na podwórzu ujrzeliśmy właściciela hotelu wraz z całą rodziną. Przy nakrytym odświętnie stole z charakterystycznymi bochenkami pan de muertos siedziało co najmniej piętnaście osób. Nawet nam na drogę zapakowano porcje gorących tamales i dwa chleby łypiące na nas oczkami miniaturowych główek.

Trwające trzy dni, od 31 października do 2 listopada, święta należą do najważniejszych z obchodzonych w Meksyku. Przygotowania do nich nie ograniczają się jedynie do przyrządzenia tradycyjnych potraw, takich jak mole czy wspomniane tamales. Zarówno potrawy, jak i różne słodkie desery ofiarowane są zmarłym na zbudowanych specjalnie dla nich pięknych ołtarzach.

Potomkowie Indian wierzą, iż ciekawe zapachy i kolory przyjaźnie nastawią odwiedzające w tych dniach ziemię duchy zmarłych. Ciekawostką jest fakt, że wśród takich darów znajdują się również rzeczy lubiane i używane przez zmarłego za życia. Dlatego też na ołtarzach nierzadko można znaleźć książki, płyty z muzyką, obrazy, a nawet tytoń i alkohol.

Sam sposób świętowania bywa w Meksyku różny i zależy od regionu. Zazwyczaj jednak rodziny świętują podobnie jak ta w Puerto Escondido. Często spotykają się tłumnie na cmentarzach przy udekorowanych tradycyjnymi ofrendami grobach. Spotkaniom takim towarzyszą jedzenie, picie i śpiew, a głośne rozmowy prowadzone są nie tylko z żywymi. Po prostu piknik, tyle że na cmentarzu.

Życie i śmierć

W Acapulco trafiliśmy na przedstawienie teatru na podwórzu. Akcja widowiska rozgrywała się w dwóch światach: żywych i umarłych - odpowiednio na zewnątrz i wewnątrz budynku teatru. W pierwszym ze światów mieliśmy okazję zobaczyć między innymi tradycyjny indiański taniec jelenia (Danza del Venado) wykonywany w rytm dźwięków bębna. Po wejściu w "zaświaty" staliśmy się z kolei świadkami nie tylko dramatycznych, ale i nostalgicznych wyznań zmarłych na temat ich ziemskiego życia. W finale wszyscy bohaterowie wraz z publicznością, prowadzeni przez pogrzebową orkiestrę, skierowali się do wyjścia. W chwili wkroczenia w granice świata żywych stali się radośni i zaczęli razem świętować.