USA-Chiny: Wielkie starcie na morzu

O Chinach Donald Trump mówił w kampanii wyborczej wielokrotnie i mówił źle. Chodziło wówczas o gospodarkę: masowy eksport na rynek USA, manipulacje walutą, łamanie praw intelektualnych. Z tego powodu Ameryka, zdaniem miliardera, była systematycznie „gwałcona" przez Państwo Środka, co skutkowało ruiną jej przemysłu i milionami utraconych miejsc prac. Rozwiązanie: 45-procentowe cła na granicy.

Blokada sztucznych wysp

Po wyborach, już jako prezydent elekt, zrobił krok dalej. Rozmawiając bezpośrednio przez telefon z prezydent Tajwanu Tsai Ing-wen, Trump złamał prowadzoną przez Waszyngton od czterech dekad politykę „jednych Chin", zgodnie z którą Amerykanie utrzymują oficjalne stosunki tylko z Pekinem, a nie z Tajpej. Pekin uważa Tajwan za „zbuntowaną prowincję", a nie niezależny kraj.

Ale to przesłuchanie w ubiegłym tygodniu w Senacie kandydata na sekretarza stanu Rexa Tillersona okazało się prawdziwym przełomem. Były już szef ExxonMobil porównał wówczas próby przejęcia przez Chińczyków 85 proc. Morza Południowochińskiego do aneksji przez Rosję Krymu w 2014 r.: – Będziemy musieli wysłać Chinom jasny sygnał, że, po pierwsze, budowa sztucznych wysp musi zostać wstrzymana, a po wtóre, że dostęp do tych wysp nie będzie możliwy.

Chodzi o rafy koralowe, na których Chińczycy zbudowali sztuczne wyspy o łącznej powierzchni ledwie 3,5 km kw. Ulokowane w południowej części spornego akwenu zostały uzbrojone w wyrzutnie antyrakietowe i systemy obrony powietrznej. Przede wszystkim jednak służą Pekinowi do uzasadnienia kontroli nad gigantycznym obszarem Morza Południowochińskiego mimo wyroku Międzynarodowego Trybunału w Hadze z lipcu ub.r., który uznał, że jest to całkowicie nieuzasadnione.

– Blokada tych wysp byłaby niesłychanie prowokacyjnym ruchem. Można łatwo sobie wyobrazić przypadkową konfrontację amerykańskich i chińskich okrętów, która przeradza się w otwarty konflikt. Do spięcia doszło już w grudniu, gdy Chińczycy przejęli w tym rejonie amerykański dron – mówi „Rz" prof. Kerry Brown, dyrektor instytutu Lau China na King's College w Londynie.

Pytany o to, czy Amerykanie rzeczywiście zdecydują się na blokadę sztucznych wysp, rzecznik Białego Domu Sean Spencer odmówił precyzyjnej odpowiedzi.

– Jeśli te wyspy znajdują się na wodach międzynarodowych i nie należą do samych Chin, to zrobimy, co trzeba, aby międzynarodowe terytoria nie zostały przejęte przez jeden kraj – oświadczył.

I ta odpowiedź sprowokowała Chińczyków do ostrej odpowiedzi.

– Jeśli te deklaracje przekształcą się w bardziej konfrontacyjną politykę, w tym odmowę Chinom dostępu do wysp, które już kontrolują, znajdziemy się na ścieżce wyniszczającej konfrontacji między Chinami i USA – napisał kontrolowany przez władze wielkonakładowy dziennik „China Daily".

Ale same chińskie władze na razie zdecydowały się na bardziej stonowaną reakcję.

– Wzywamy Stany Zjednoczone do mówienia i działania ostrożnie, aby nie zniszczyć pokoju i stabilności na Morzu Południowochińskim – powiedział rzecznik chińskiego MSZ Hua Chunying.

Manewr okrążający

Profesor Brown uważa, że Pekin może teraz wybrać dwie strategie: albo spróbuje „przetestować" determinację Trumpa, podejmując drastyczne kroki i jeszcze bardziej zaostrzając sytuację, albo odwrotnie, będzie grał na załagodzenie konfliktu, aby dać sobie czas na rozpoznanie, czego tak naprawdę chce Biały Dom.

– Sądzę, że Chińczycy zdecydują się na to drugie rozwiązanie. Trump jest bardzo nieprzewidywalnym prezydentem, nie wiadomo, jaki jest jego plan – uważa Kerry Brown.

Morze Południowochińskie to fundamentalny szlak komunikacyjny: co roku przepływają tędy towary warte niewyobrażalną kwotę 4,5 bln dolarów. Stąd samo zabezpieczenie swobody żeglugi ma dla USA znaczenie strategiczne. Tillerson ma tu zresztą pewne doświadczenie: jeszcze jako szef ExxonMobil nakazał przy współpracy z Wietnamem rozpoczęcie prac nad wydobyciem ropy na szelfie na Morzu Południowochińskim. To były już rejony, które Pekin uważał za własne.

Ale groźba siłowego rozwiązania sporu o sztuczne wyspy może być też częścią szerszej strategii Trumpa maksymalizacji atutów przed decydującą rozgrywką, która na lata ustali stosunki chińsko-amerykańskie na nowych zasadach.

– Trump tak działał w biznesie. Teraz być może próbuje podobnej strategii w stosunkach międzynarodowych – mówi Brown.

Prezydent we wtorek wycofał USA z negocjacji o partnerstwie transatlantyckim, do którego co prawda Chiny nie należą, ale co może sygnalizować bardziej protekcjonistyczną politykę handlową USA. Na czele rady gospodarczej przy Białym Domu stanął prof. Peter Navarro, zwolennik ostrego kursu wobec Chin. Częścią takiej rozgrywki mogłaby też być groźba uznania Tajwanu oraz budowa sojuszu z sąsiadami Chin, aby maksymalnie odizolować Pekin.