Aborcja trafi do Trybunału

– Celem wniosku do Trybunału Konstytucyjnego nie jest zdemontowanie ustawy ani ponowne otwarcie frontu sporów światopoglądowych o aborcję. Historyczny kompromis wypracowany w latach 90. w planowaniu rodziny i dopuszczalności przerywania ciąży nie powinien być naruszony – powiedział w rozmowie z „Rz” rzecznik praw obywatelskich Janusz Kochanowski.

340 legalnych aborcji dokonano w Polsce w 2006 roku

Skoro przerwanie ciąży jest w niektórych sytuacjach niekaralne, jego warunki i tryb powinny być ściśle określone. Z zasady państwa prawnego wynika bowiem zakaz formułowania przepisów niejasnych i nieprecyzyjnych. – Nie zamierzam też kwestionować całej ustawy, tylko przepisy, których zgodność z konstytucją budzi największe wątpliwości – dodaje Janusz Kochanowski.

Rzecznikowi chodzi o przepis ustawy antyaborcyjnej, który nie precyzuje, co właściwie oznacza zagrożenie zdrowia kobiety ciężarnej. – Z praktyki innych krajów wiemy zaś, że może być rozmaicie, również bardzo rozszerzająco interpretowane – mówi rzecznik.

Zapowiedź rzecznika praw obywatelskich budzi mieszane reakcje polityków. Tadeusz Cymański, poseł Prawa i Sprawiedliwości, popiera jego inicjatywę. – Kochanowskim kieruje szlachetna troska, aby w sprawach, które dotyczą kwestii życia i zdrowia ludzkiego, przepisy były jak najbardziej precyzyjne. Przy złej intencji mogą być wykorzystywane zarówno do liberalizowania, jak i do zaostrzania stosowania prawa – mówi poseł.

Jerzy Kozdroń, poseł Platformy Obywatelskiej, wiceszef sejmowej Komisji Sprawiedliwości, obawia się jednak, że działania rzecznika mogą uaktywnić obie strony sporu. Wtedy z trudem uzyskany kompromis może być zagrożony. Podstawy do takich obaw są. Sprawa Alicji Tysiąc dowodzi, jak takie spory rozpalają polityków i część społeczeństwa. – Dlatego trzeba z dużym uszanowaniem i spokojem podchodzić do podobnych inicjatyw – twierdzą politycy pytani przez „Rz”.

– Zwracanie się do TK nie jest niczym złym – zauważa w rozmowie z „Rz” ks. bp Tadeusz Pieronek. – Nie sądzę, by na takim forum względy ideologiczne miały znaczenie.

Wniosek, który mimo wszelkich zastrzeżeń rzecznika będzie z pewnością oceniony jako jeden z najbardziej kontrowersyjnych, może trafić do Trybunału Konstytucyjnego pod koniec stycznia. Wcześniej mają się wypowiedzieć w tej kwestii eksperci.

Jak nieoficjalnie dowiedziała się „Rz”, prace nad wnioskiem trwają od wielu miesięcy. Wysłanie go do Trybunału było wstrzymywane już dwukrotnie. Pierwszy raz, kiedy wygasła wszczęta z inicjatywy ówczesnego marszałka Sejmu Marka Jurka dyskusja w parlamencie na temat ochrony życia poczętego, i rzecznik nie chciał jej powtórnie rozpoczynać. Po raz drugi, gdy trzeba było uwzględnić wyrok strasburskiego Trybunału, który zwrócił uwagę na braki w polskim ustawodawstwie. Prace zostały wtedy wstrzymane, bo ruszyła kampania wyborcza.

Podobnie jak w przypadku innych wniosków do Trybunału (w sprawie KRUS i równego wieku emerytalnego) rzecznik praw obywatelskich chciał uniknąć sytuacji, w której złożenie dokumentu mogłoby w jakikolwiek sposób oddziaływać na wynik walki wyborczej.

- To sprawa nowa i wymaga szczególnego rozeznania - powiedziała prezes Forum Kobiet Polskich Ewa Kowalewska o inicjatywie Rzecznika Praw Obywatelskich Janusza Kochanowskiego w sprawie dopuszczalności przerywania ciąży. Przewodnicząca Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny Wanda Nowicka krytycznie odnosi się do propozycji RPO.

Zdaniem Kowalewskiej, w tej chwili najpoważniejszym problemem w Polsce jest "brak uregulowań prawnych dotyczących ludzkiego embrionu, a także i brak przyjęcia konwencji bioetycznej.

Natomiast, jeśli chodzi o ustawę o planowaniu rodziny, to już - jak podkreśliła Kowalewska - poprzedni prezes TK Marek Safjan podkreślał w swoich wypowiedziach, że niektóre wyjątki, które zawiera ta ustawa nie są zgodne z konstytucją.

Według Kowalewskiej, w tej kwestii potrzebni są eksperci konstytucjonaliści, którzy powiedzą, jak ta sprawa w rzeczywistości wygląda.

Z kolei przewodnicząca Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny Wanda Nowicka powiedziała, że każda próba doprecyzowania przepisu dopuszczającego usunięcie ciąży ze względu na zagrożenie zdrowia kobiety "w oczywisty sposób doprowadzi do dalszego ograniczenia możliwości przerywania ciąży", które - jak zaznaczyła - i tak w Polsce "prawie jest niemożliwe".

Nowicka podkreśla, że ruszenie ustawy poprzez zaskarżenie jej do TK - a jeśli Trybunał się zgodzi z argumentacją Rzecznika Praw Obywatelskich - będzie oznaczać, że "przerwanie ciąży całkiem stanie się niemożliwe".

Dodała jednocześnie, że doprecyzowanie w ustawie kwestii zagrożenia zdrowia kobiety w ciąży "jest mitem". Nowicka podkreśliła, że nie mamy do czynienia z matematyką, tylko ze zdrowiem.

Według Nowickiej, ustawa antyaborcyjna w Polsce jest jedną z najbardziej restrykcyjnych w Europie. Zamiast wyciągnąć z tego wnioski, by tę ustawę zmienić, zliberalizować, dostosować do standardów europejskich, "RPO chce zawrócić bieg Wisły i wysuwa propozycje odwrotne". Jej zdaniem, "jest to posunięcie skandaliczne, bo w skutku może to doprowadzić do dalszego łamania praw kobiet w Polsce".

- W obecnej sytuacji prawnej za niekonstytucyjny może być uznany brak regulacji dotyczących trybu odwoływania się od decyzji odmownych w sprawie przerywania ciąży - powiedział konstytucjonalista prof. Piotr Winczorek.

Zdaniem Winczorka, w kontekście wyroku Trybunału w Strasburgu w sprawie Alicji Tysiąc, inicjatywa RPO zmierzająca do uregulowania kwestii trybu odwoławczego od decyzji odmownych w sprawach przerywania ciąży, byłaby uzasadniona.

- Brak regulacji może być uznany za niekonstytucyjny. Tymczasem każdemu obywatelowi służy prawo odwołania do sądu od decyzji, która dotyczy jego osoby, jego sytuacji prawnej - powiedział Winczorek. Jego zdaniem, RPO słusznie wskazuje, że w ustawie brakuje określenia terminu, w jakim ciążę można przerwać w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia kobiety.

Jeśli chodzi o uściślenie okoliczności, w których przerwanie ciąży z powodu zagrożenia życia jest dopuszczalne, to zdaniem prof. Winczorka, należałoby się odwołać do wiedzy lekarzy, a nie decyzji polityków.