Terroryzm. Przekroczyliśmy próg

Czy Polska jest wolna od terroryzmu?

Dr Krzysztof Liedel, specjalista w zakresie terroryzmu międzynarodowego i jego zwalczania, wykładowca Collegium Civitas: To niełatwe pytanie. Obecnie, w przeważającej mierze - tak, wolna od tego terroryzmu, który napawa lękiem zachodni świat. Niewielkie jest bowiem prawdopodobieństwo ataków islamistycznego radykalizmu tu i teraz.

A innych aktów terroru niż islamistycznych?

Terroryzm jako metoda walki politycznej dotknąćmoże każde państwo, a stopniowa radykalizacja dyskursu publicznego w Polsce doprowadziła do włączenia w wachlarz środków stosowanych w sferze publicznej także przemocy.

Jak Polska się może przed tym chronić?

Jak każde inne państwo, co oznacza, że: po pierwsze, w 100 proc. nie może, nie ma bowiem systemu bezpieczeństwa tak szczelnego, który dałby pełną gwarancję bezpieczeństwa antyterrorystycznego przy jednoczesnym zachowaniu praw i wolności obywatelskich. Po drugie, wykorzystując złożony, wielopłaszczyznowy system, z rozsądnie przydzielonymi rolami i polami odpowiedzialności, przyznający odpowiednie kompetencje właściwym służbom i zapewniający dostęp obywateli do wiedzy i umiejętności pozwalających nawet jednostce stanowić element systemu bezpieczeństwa antyterrorystycznego.

Co mówią nam dwa przypadki prób zamachów i fałszywe alarmy bombowe w ostatnich dniach?

Że, jak już wspomniałem, także do nas dotarła fala przemocy jako sposobu realizacji celów politycznych. Przełamanie tabu użycia siły w życiu publicznym stanowi próg, spoza którego łatwo się nie wraca. Terroryzm to swego rodzaju droga na skróty, wymuszania zamiast negocjowania. Nie będzie łatwo przekonać tych, którzy skłonni są do użycia przemocy, że istnieją lepsze i efektywniejsze metody rozwiązywania ich problemów.

Zamachowcami mają być student chemii z Wrocławia oraz trzech anarchistów z pod Warszawy. Zagraża nam rodzimy terroryzm?

Zagraża nam upowszechnienie stosowania przemocy w sferze publicznej. Proszę mi uwierzyć, dla ludzi, którzy giną, „idea" stojąca u podłoża ataku nie ma żadnego znaczenia. Ważne jest co innego - to, że terroryzm tak czy inaczej znalazł drogę do Polski, do naszej rzeczywistości codziennej, że przestał być nagłówkiem z gazet. To bardzo, bardzo zła wiadomość.

Czy ataki mogły mieć związek z zagranicznymi organizacjami przestępczymi, czy to tzw. rodzimy terroryzm?

Tego nie wiemy i – dopóki nie zostanie zakończone postępowanie odpowiednich organów - wiedzieć nie będziemy. Dopuszczalne są obie hipotezy, lecz dopóki nie uzyskamy dostępu do twardych danych, są one tylko hipotezami właśnie.

Czy to, że informacje o próbach zamachów tak się przebiły w mediach może być zachętą dla kolejnych terrorystów?

Nie sądzę, żeby można już było mówić o „modzie" na terroryzm w Polsce, z pewnością jednak niedobrze się stało, że przekroczyliśmy Rubikon wprowadzenia przemocy jako argumentu do publicznego życia – o czym zresztą już wspominałem. Z drugiej jednak strony, to dobrze, że sprawcy obu zdarzeń tak szybko zostali ustaleni. Nieuchronność pojmania to najważniejszy argument, jaki mamy do dyspozycji w prewencji zamachów terrorystycznych.

Jak powinny reagować media?

Cóż, z pewnością powinny informować nie tylko o kryzysie, ale i o tym, co zrobić, aby stać się częścią rozwiązania, zamiast częścią problemu. Współpraca z administracją czy też podmiotami zajmującymi się edukacją antyterrorystyczną w zakresie rozpowszechniania wiedzy powinna stać się priorytetem. I nie mówimy tu jedynie o wiedzy typu „jak się zachować podczas ataku". Także o wiedzy o tym, że terroryzm to przestępstwo, terrorysta to bandyta, a nie „wojownik o sprawę", a także o tym, że nie ma nic romantycznego ani bohaterskiego w zabijaniu niewinnych, nie spodziewających się niczego ludzi.

Mówi się, że do próby zamachu mogły wypływać z sympatii i antypatii politycznych. Czy tego typu rozumowanie ma podstawy?

Każdy atak czy zamach, jeśli ma być zaliczony do kategorii czynów terrorystycznych, musi z metodologicznego punktu widzenia posiadać kontekst i korzenie polityczne. Czy tak było w wypadku Wrocławia i warszawskich Włoch dowiemy się w toku postępowania. Jest to jednak założenie, które – co trzeba przyznać ­– wydaje się mieć pewne umocowanie w już dostępnych danych.

Jeden z agresorów był zwolennikiem partii KORWiN. Terroryzm ma barwy partyjne?

Z definicji jest polityczny. Trzeba jednak podkreślić, że polityczny uniwersalnie. Terrorystą może zostać zwolennik każdego światopoglądu – bo istota uznania za terrorystę nie tkwi w wyznawanych wartościach czy ideologii, a w gotowości do zabijania i ranienia ludzi w celu promowania wartości czy ideologii.

Czy służby mogły zapobiec tym atakom?

Co najmniej w jednym wypadku zapobiegły – przypominam, że sprawcy, a właściwie niedoszli sprawcy, podłożenia ładunków zapalających we Włochach zostali zatrzymani w wyniku prowadzonych wcześniej przez policję czynności operacyjnych. Co do Wrocławia – niejeden raz pojawiała się już w odniesieniu do takiego rodzaju zagrożenia diagnoza mówiąca, że „samotny wilk" to jedna z najgroźniejszych taktyk działania terrorystycznego, bo niezwykle trudna do wykrycia.

Pojawiają się teorie spiskowe, że to służby PiS inspirują zamachowców dla uzasadnienia ustawy antyterrorystycznej.

Czy możemy poprzestać na stwierdzeniu „pojawiają się teorie spiskowe"? Wydaje mi się, że to nie wymaga dalszego komentarza...

Jak pan ocenia ustawę antyterrorystyczną?

Wzbudza i będzie wzbudzać wiele kontrowersji. Co najważniejsze, jak się zdaje, to konieczność uświadomienia sobie, że nawet najlepsze przepisy nie zabezpieczą nas przed terroryzmem. Dowodem na to zarówno sytuacja we Francji, jak i w Wielkiej Brytanii. To nie same przepisy, lecz dobrze wyszkolone i zadaniowane służby oraz świadome społeczeństwo mogą stanowić zaporę przed terroryzmem.

Czy ustawa daje wiele możliwości do nadużywania władzy i do inwigilacji obywateli?

Jest to pytanie, na który uzyskamy inną odpowiedź w zależności od tego, czy odpowiadał na nie będzie przedstawiciel administracji publicznej, służb bezpieczeństwa, czy też członek organizacji pozarządowej zajmującej się ochroną praw człowieka i obywatela – i każdy z nich będzie głosił swoją prawdę. Istota rzeczy tkwi w czym innym.

W czym?

Władza, która w dobrej wierze działa na rzecz dobra kraju i obywateli, nie będzie nadużywała przepisów powołanych do życia dla ochrony tych wartości. Władza działająca w złej wierze, nie mająca oporów przed szkodzeniem obywatelom dla ochrony własnych interesów – znajdzie sposób na to nawet bez powoływania nowych przepisów. Rzecz sprowadza się zatem do zaufania pomiędzy rządzącymi i rządzonymi, a nie do subiektywnej oceny przepisów.

Czy Polska jest zabezpieczona przed szczytem NATO i Światowymi Dniami Młodzieży?

Z pewnością wszystkie właściwe służby i instytucje realizują wszelkie zadania niezbędne, aby w jak najlepszy sposób zabezpieczyć Polskę, Polaków oraz osoby przyjeżdżające do naszego kraju podczas dwóch wymienionych wydarzeń. Co warto podkreślić, to fakt, że nie tylko nasze służby nad tym pracują. Biorąc pod uwagę umiędzynarodowienie obu imprez, partnerzy zarówno z Europy, jak i z krajów pozaeuropejskich także wnoszą wkład w wysiłek mający na celu spokojny przebieg obu tych przedsięwzięć.