Mariupol, niepokonany bastion ukraińskiego oporu. „Wszystko w nas strzelało”

– Artyleria: katiusze, moździerze, armaty z okrętów – wszystko w nas strzelało. Była taka noc, że żona nie spała, tylko liczyła wybuchy. Co pięć minut przylatywał pocisk – mówi o dniach w kombinacie Azowstal jeden z jego pracowników, majster Ilia.

Zupa nic

W połowie kwietnia kombinat stał się ostatnim punktem ukraińskiego oporu w mieście. W podziemiach 11-hektarowej fabryki schronili się żołnierze pułku Azow, 36. brygady piechoty morskiej, policjanci z Mariupola, straż graniczna i ochotnicy, którzy dołączyli do obrońców w czasie wcześniejszych, półtoramiesięcznych walk w samym mieście.

– Azowcy to odważni chłopcy. Przychodzili i tylko pytali, czy nie jest potrzebna pomoc – wspomina Ilia.

Cywilni uchodźcy, którzy znaleźli się na terenie kombinatu, mieszkali w podziemiach poszczególnych wydziałów ogromnej fabryki. Dyrekcja wcześniej zgromadziła w piwnicach duże zapasy butelkowanej wody dla pracowników. Po rosyjskiej agresji w 2014 r. kazano też na wszelki wypadek napełnić wodą wszelkie zbiorniki.

Gdy w zeszłym roku zaczęła się koncentracja rosyjskich wojsk wzdłuż ukraińskich granic, zaczęto również gromadzić zapasy żywności. W kombinacie urządzono 36 schronów przeciwlotniczych. Mariupol był odległy tylko o około 20 kilometrów od frontu. Dzień po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji dyrekcja kombinatu otworzyła dostęp do nich dla wszystkich potrzebujących.

Cywile chronili się w osobnych piwnicach, a wojsko w osobnych. Żołnierze obchodzili cywilne schrony, roznosząc niewielkie zapasy jedzenia, opowiadając, co wiedzą o sytuacji w mieście i w Ukrainie, opatrując lżej rannych. – Przynosili kasze, makarony, konserwy. A na samym początku nawet cukierki dla dzieci – mówi Ilia.

Przeszukiwany obrońca twierdzy Azowstal

Foto: PAP/EPA

– Początkowo gotowaliśmy w hali wydziału nad naszą piwnicą. (…) Ale w połowie marca trafiły w nią pociski i przestaliśmy – wspomina. Inni gotowali w halach fabrycznych, przez które biegły rury z gazem. – W wielkich 20-litrowych garnkach. Ale potem rosyjska artyleria podziurawiła rury i musieliśmy palić ogniska w piwnicach – opowiada Paweł, inżynier z kombinatu, który przesiedział tam 55 dni.

– Dostaliśmy wojskowe racje żywnościowe. Tam były konserwy: puszka mielonki, puszka kaszy gryczanej z mielonką i kaszy perłowej – też z mielonką. Do 30 litrów wody wrzucałam dwie puszki. To była „zupa nic”. Ale wszyscy jedli, bo nic innego nie było – wspomina 35-letnia Natalia Babeusz, którą dzieci chroniące się w podziemiach nazwały „Ciocia Zupka”.

Droga w zaświaty

W niektórych piwnicach był prąd, bowiem uchodźcy znaleźli generatory w halach fabrycznych. Jednak część trafiła później rosyjska artyleria. Od czasu do czasu żołnierze obchodzili schrony, zbierali telefony i nieśli je do swoich piwnic, by naładować. Wojsko cały czas miało łączność ze światem zewnętrznym dzięki kompletowi Starlink Elona Muska.