Turcja: wschodząca potęga na rozdrożu

Turecki rynek przyciąga inwestorów. W tym roku stambulski wskaźnik ISE 100 zwyżkował już o prawie 30 proc. i jest jednym z najszybciej rosnących indeksów giełdowych świata. Według danych tureckiego banku centralnego, od początku roku zagraniczne fundusze zainwestowały w tamtejsze akcje 2 mld dol. netto, a w obligacje 8 mld dol. netto. To po części odreagowanie po słabym 2011 r., gdy ISE 100 stracił około 20 proc., a turecka waluta – lira – osłabła o 18 proc. wobec dolara (w tym roku zyskała wobec amerykańskiej waluty około 5 proc.).

Oaza stabilności

Dobra koniunktura to również skutek tego, że Turcja prezentuje się jako oaza spokoju na tle bliskowschodniego chaosu oraz kryzysu w strefie euro. – W kontekście tego, co się dzieje wokoło niej, Turcja prezentuje się całkiem dobrze. To kraj z dosyć atrakcyjnymi aktywami i stabilnym środowiskiem politycznym, co przyciąga inwestorów – twierdzi Jeff Chowdhry, zarządzający funduszem w brytyjskim F&C Investments. Choć polityka rządu premiera Recepa Tayyipa Erdogana i jego konserwatywnej partii AKP wywołuje kontrowersje (AKP jest oskarżana o niszczenie laickiego charakteru państwa, zapędy islamizacyjne i niezbyt czystą walkę z opozycją), to jednak zdaje się być lubiana przez biznes. Rządząca od 2003 r. AKP reprezentuje m.in. drobnych i średnich przedsiębiorców, zdołała poskromić struktury wojskowo-wywiadowczego „głębokiego państwa", a przede wszystkim w dość udany sposób wyciągnęła Turcję ze światowego kryzysu.

Pierwsze uderzenie globalnego kryzysu w Turcję było dosyć bolesne. Jej gospodarka skurczyła się w 2009 r. o 4,8 proc., a stopa bezrobocia doszła do 16 proc. Koszt tureckich CDS (instrumentów finansowych ubezpieczających przed bankructwem dłużnika – im droższe, tym większe ryzyko plajty) przekraczał wówczas 800 pkt bazowych (8 proc!). Wydawało się, że Turcja będzie miała poważne problemy z dostępem do rynkowego finansowania, a rozmowy o pożyczce z Międzynarodowego Funduszu Walutowego utknęły w martwym punkcie.

Rząd Erdogana i Bank Centralny Republiki Turcji zdecydowały się na niekonwencjonalne, kontrcykliczne działania. Bank stopniowo obcinał stopy procentowe z 20,25 proc. do 9 proc., Ministerstwo Finansów wprowadziło amnestię podatkową na napływy obcej waluty, a obniżki podatków nałożonych na konsumpcję pozwoliły pobudzić wzrost gospodarczy. Zbiegło się to z poprawą sytuacji na światowych rynkach finansowych. Polityka tureckich władz zadziałała. Wzrost gospodarczy wyniósł w 2010 r. oszałamiające 9,2 proc., a w 2011 r. 8,5 proc. Turcję znów zaczęto umieszczać wśród ekonomicznych tygrysów.

Miękkie lądowanie

Pokryzysowe odbicie nie było jednak wolne od zawirowań. Jednym z kosztów polityki tureckich władz był wzrost deficytu na rachunku obrotów bieżących. O ile w 2009 r. wynosił on 2,3 proc. PKB, to w 2010 r. skoczył do 6,4 proc. PKB, a w 2011 r. do 9,9 proc. PKB. Dla porównania: gdy w 2000 r. wskaźnik ten sięgnął 3,7 proc., inwestorzy byli poważnie zaniepokojeni, czy rządowi w Ankarze uda się zdobyć finansowanie z rynku.

Turcja stała się więc w większym stopniu uzależniona od „gorącego" zagranicznego kapitału i bardziej wrażliwa na zakłócenia w jego napływie. Gospodarka zaczęła wykazywać oznaki przegrzania. To właśnie obawy przed konsekwencjami przegrzania mocno przyczyniły się do tego, że 2011 r. był kiepski dla tureckich rynków. Obecnie jednak inwestorzy zdają się być spokojni o los gospodarki tego kraju.

Koszt CDS dla Turcji wynosi około 180 pb., czyli  jest podobny jak w przypadku Słowacji. Dane o deficycie na rachunku obrotów bieżących okazywały się w ostatnich miesiącach zazwyczaj lepsze od prognoz. Zaczął on spadać, a analitycy przewidują, że zejdzie w tym roku poniżej 8 proc. PKB (np. ekonomiści Renaissance Capital prognozują 7,5 proc., a w przyszłym roku 6,3 proc.). Inwestorów uspokaja również to, że tureckie banki są w dość dobrej kondycji, a stan finansów publicznych pozytywnie wyróżnia się na tle Europy. Rządowi udało się w zeszłym roku ściąć deficyt finansów publicznych do 1,3 proc. PKB z 3,6 proc. w 2010 r. Dług publiczny spadł do zaledwie 40 proc. PKB.

Gospodarka wyraźnie jednak słabnie. – Wzrost PKB wyniesie tam w tym roku najprawdopodobniej 3 proc. Nie jest to jednak rewelacyjny wynik. Turecka gospodarka przeżyła już silne odbicie po pierwszej fali kryzysu – mówi „Rz" Roderick Ngotho, strateg z Royal Bank of Scotland.

Spowolnienie było jednak do przewidzenia. Rząd przekonuje, że Turcja przechodzi obecnie przez proces „miękkiego lądowania", czyli chłodzenia wzrostu po przegrzaniu. To uspokaja inwestorów, gdyż oznacza, że kraj zdoła uniknąć gwałtownego spowolnienia i recesji. Poza tym wyniki gospodarcze Turcji pozytywnie wyróżniają ją choćby na tle balansującej na granicy recesji strefy euro.

Ryzyko dla wzrostu

Co może czekać turecką gospodarkę w nadchodzących latach? Analitycy są zgodni, że jej potencjał gospodarczy będzie rósł. Ludność liczącego 75 mln mieszkańców kraju jest młoda i dosyć szybko się powiększa. Według prognoz ONZ w 2050 r. będzie liczyła już 92 mln. To oznacza wzrost rynku wewnętrznego. Kraj położony nad Bosforem będzie pod względem gospodarczym upodabniał się coraz bardziej do Zachodu. – Turcja przeszła już przez pełny cykl gospodarczy od wiejskiego społeczeństwa do zurbanizowanego i uprzemysłowionego. Historia wskazuje, że następny będzie etap masowej konsumpcji i lewarowania gospodarstw domowych. Wierzymy, że w czasie tego cyklu Turcja stanie się silną gospodarką z solidnym i długotrwałym wzrostem PKB – wskazuje Mert Yildiz, ekonomista z Renaissance Capital.