Metody prywatyzacji stosowane przez Skarb Państwa obejmują m.in. negocjacje na podstawie publicznego zaproszenia, przetarg publiczny i zbywanie udziałów na rynku regulowanym. Potrzeba przyspieszenia procesów prywatyzacyjnych stwarza konieczność zwiększenia liczby prywatyzowanych spółek w oparciu o istniejące metody bądź poszukiwania nowych dróg sprzedaży aktywów. Realizacją drugiego postulatu było wprowadzenie przez MSP procedury przeprowadzania zmian własnościowych opartej na aukcjach publicznych. Obejmuje ona następujące kroki:

[ul][li] Etap przygotowawczy. Dokonywany jest wybór doradcy prywatyzacyjnego. Przygotowuje on memorandum informacyjne dotyczące prywatyzowanej spółki, zbliżone treścią i zakresem do prospektów emisyjnych, poszerzonych o analizę finansową spółki. [/li][/ul]

[ul][li] Ogłoszenie aukcji i rejestracja inwestorów. Minister Skarbu Państwa zamieszcza ogłoszenie o planowanej aukcji w dzienniku o zasięgu krajowym, podając kwotę minimalną, od której rozpocznie się licytacja. Zainteresowani inwestorzy są zobowiązani do wpłacenia wadium. [/li][/ul]

[ul][li] Due diligence. Uczestnicy procesu uzyskują dostęp do memorandum informacyjnego oraz możliwość odpłatnego kierowania dodatkowych pytań do spółki. Odpowiedź, udzielana za zgodą zarządu spółki przez doradcę prywatyzacyjnego, jest wysyłana do wszystkich inwestorów. [/li][/ul]

[ul][li] Aukcja. W określonym terminie specjalnie powołana komisja przeprowadza aukcję. Przewodniczący komisji podaje listę zarejestrowanych i dopuszczonych do aukcji inwestorów. Licytacja rozpoczyna się od ustalonej kwoty minimalnej i trwa do momentu, gdy nie zostanie zgłoszone żadne postąpienie. Nabywcą zostaje inwestor, który złożył najkorzystniejszą ofertę. [/li][/ul]

[wyimek]W 2009 r. MSP wystawiło 66 spółek na 30 aukcjach. 19 z nich nie odbyło się z powodu braku zainteresowania[/wyimek]

Dotąd MSP wykorzystywało tryb aukcji publicznych jedynie w przypadku prywatyzacji małych spółek. W 2009 r. Skarb Państwa wystawił 66 spółek na 30 aukcjach, z których 19 nie odbyło się z powodu braku zainteresowania.

[srodtytul]Doświadczenia zagraniczne[/srodtytul]

Doświadczenia międzynarodowe wskazują jednak, że metoda ta może być z powodzeniem wykorzystywana w procesie przekształceń własnościowych. Ponadto przykład Turcji dowodzi, że aukcje publiczne sprawdzają się również w przypadku prywatyzacji największych spółek państwowych.

W 2005 r. prywatyzacja w Turcji gwałtownie przyspieszyła. Był to efekt sprzedaży udziałów w największych spółkach państwowych, w dużej części należących do tzw. sektorów strategicznych. Sprzedaż ta odbywała się głównie poprzez aukcje publiczne. Procedury różniły się następująco wobec tych stosowanych przez MSP:

[ul][li] Dokument informacyjny zawiera warunki sprzedaży udziałów, takie jak wymagane nakłady inwestycyjne, ograniczenia w zakresie redukcji zatrudnienia czy kryteria dotyczące potencjalnych inwestorów (w niektórych przypadkach obejmują one również przygotowanie planu biznesowego dla prywatyzowanej spółki). [/li][/ul]

[ul][li] Weryfikowane jest, czy inwestorzy spełniają określone w dokumencie informacyjnym warunki. [/li][/ul]

[ul][li] Inwestorzy uzyskują dostęp do tzw. data room, w którym mogą się zapoznać z poufnymi danymi finansowymi prywatyzowanej spółki. [/li][/ul]

[ul][li] Inwestorzy mogą bezpłatnie kierować dodatkowe pytania do przedstawicieli spółki. Odpowiedzi są umieszczane w data room. [/li][/ul]

[ul][li] Licytacja coraz częściej transmitowana jest za pośrednictwem telewizji. [/li][/ul]

Z wyjątkiem doświadczeń tureckich aukcje publiczne były dotąd rzadko stosowaną metodą w prywatyzacji dużych spółek państwowych. Analizując doświadczenia innych krajów, można jednak zauważyć, że zmiany własnościowe często przeprowadzane były poprzez przetargi publiczne (np. w Bułgarii, Chorwacji i Serbii).

Zastosowanie przetargu w prywatyzacji dużych spółek państwowych można też przeanalizować na przykładzie sektora bankowego w Meksyku. Procedury regulujące ten przypadek zmian własnościowych różniły się nieznacznie od zasad stosowanych przez MSP:

[ul][li] Wyceny prywatyzowanych spółek służyły ustaleniu ceny minimalnej, której osiągnięcie pozwoliłoby na zawarcie transakcji sprzedaży, i nie były udostępniane inwestorom. [/li][/ul]

[ul][li] Inwestorzy musieli dostarczyć komisji szczegółowe informacje o sobie. Ponadto od wszystkich zainteresowanych wymagano przedstawienia planu biznesowego dalszego funkcjonowania i rozwoju prywatyzowanej jednostki. Dopiero zatwierdzenie udziału inwestora przez komisję prywatyzacyjną dawało prawo do udziału w dalszej części postępowania. [/li][/ul]

[ul][li] Inwestorzy podczas spotkań z zarządami poszczególnych banków mogli uzyskać szczegółowe informacje o prywatyzowanej instytucji. [/li][/ul]

[ul][li] Inwestorzy mogli nieodpłatnie kierować pytania do komisji prywatyzacyjnej, która wysyłała odpowiedź do wszystkich uczestników aukcji. [/li][/ul]

[ul][li] Inwestorzy składali pisemne oferty na zakup banku. W dniu aukcji były one równocześnie upubliczniane, pod nadzorem notariuszy. Prawo do nabycia banku uzyskiwał inwestor oferujący najwyższą cenę. [/li][/ul]

Analogicznie jak w przypadku Turcji inwestorzy zainteresowani nabyciem prywatyzowanych spółek musieli więc spełnić dodatkowe kryteria określone przez komisję prywatyzacyjną. Mogli również korzystać z daleko idącej pomocy państwa w procesie due diligence. Jednak inaczej niż w Polsce czy Turcji, wycena prywatyzowanego podmiotu nie była podawana do publicznej wiadomości. Ponadto w ostatnim etapie stosowana była aukcja pierwszej ceny.

[srodtytul]Z czego skorzystać[/srodtytul]

Wskazane doświadczenia międzynarodowe skłaniają do następujących wniosków:

[ul][li] Wybór metody aukcyjnej nie jest kwestią kluczową. Istotna jest natomiast procedura regulująca prywatyzację. Powinna ona zawsze obejmować ww. etapy (etap przygotowawczy, rejestracja inwestorów, wspomaganie procesów due diligence etc.). [/li][/ul]

[ul][li] Nie ma przeciwwskazań do zastosowania aukcji publicznych w prywatyzacji dużych spółek państwowych. Konieczne jest natomiast wtedy odpowiednie dostosowanie procedur (określenie kryteriów wobec potencjalnych inwestorów; zapewnienie szerokiej informacji o spółce). [/li][/ul]

[ul][li] Prywatyzacja poprzez aukcję może zostać przeprowadzona stosunkowo szybko. [/li][/ul]

[ul][li] W przypadku gdy do aukcji przystąpi większa liczba inwestorów, można się spodziewać osiągnięcia atrakcyjnej ceny. [/li][/ul]

Wnioski te mogłyby pomóc w usprawnieniu procesów prywatyzacji w Polsce. Wynika z nich przede wszystkim, że MSP powinno rozważyć wykorzystanie procedury aukcji publicznej w przypadku zbywania udziałów dużych spółek, których prywatyzacja może wywołać zainteresowanie inwestorów, gdyż większa liczba podmiotów uczestniczących w aukcji może przynieść atrakcyjniejszą cenę. Wymagałoby to jednak zmian w procedurze. MSP powinno każdorazowo definiować listę wymagań wobec przyszłego nabywcy, a także ułatwić inwestorom proces due diligence (np. znieść opłaty za zadawanie pytań).

Należałoby ponadto rozważyć wprowadzenie modyfikacji w aukcjach prywatyzacyjnych małych spółek. W celu przyspieszenia ich prywatyzacji można by zrezygnować z przeprowadzania publicznej licytacji przedsiębiorstwa i zbywać udziały spółek w oparciu o aukcje pierwszej ceny. W tym scenariuszu MSP nie podawałoby do publicznej wiadomości minimalnej ceny spółki. Zwiększyłoby natomiast wymagania wobec potencjalnych inwestorów, zobowiązując ich do przekazania szczegółowych informacji na swój temat i opracowania planu biznesowego dla prywatyzowanego podmiotu.

Decyzja o zbyciu udziałów spółki byłaby podejmowana w oparciu o złożone przez inwestorów oferty oraz czynniki pozacenowe. W przypadku gdy inwestor przedstawiłby przekonujący plan rozwoju spółki, MSP mogłoby podjąć decyzję o jej sprzedaży nawet poniżej ceny minimalnej.