MFW: Strażnik ładu finansowego

Na mo­cy gru­dnio­wych uzgod­nień Ra­dy Eu­ro­pej­skiej pol­ski bank cen­tral­ny po­ży­czyć ma Mię­dzy­na­ro­do­we­mu Fun­du­szo­wi Wa­lu­to­we­mu oko­ło 6 mld eu­ro. To zo­bo­wią­za­nie wzbu­dzi­ło nad Wi­słą spo­ro kon­tro­wer­sji. Kim jest nasz przy­szły dłużnik?

Pożyczki na kryzys

De­cy­zja o utwo­rze­niu MFW za­pa­dła w lip­cu 1944 r. na kon­fe­ren­cji alian­tów z II woj­ny świa­to­wej w Bret­ton Wo­ods w USA. In­sty­tu­cja, któ­rej sie­dzi­ba mie­ści się od po­cząt­ku w Wa­szyng­to­nie, po­wsta­ła pod ko­niec na­stęp­ne­go ro­ku. Tzw. ar­ty­ku­ły po­ro­zu­mie­nia pod­pi­sa­ło 29 człon­ków. Dziś or­ga­ni­za­cja zrze­sza 189 państw, w tym Pol­skę, która jednak wystąpiła z niej w marcu 1950 r. (ponownie weszliśmy do niej  w 1986 r.).

MFW miał być od­po­wie­dzią na za­wi­ro­wa­nia gospodarcze cza­sów wiel­kie­go kry­zy­su z lat 30. Ów­cze­sne za­wi­ro­wa­nia w go­spo­dar­ce świa­to­wej nie by­ły­by tak po­waż­ne, gdy­by nie to, że rzą­dy pró­bo­wa­ły bro­nić się  pro­tek­cjo­ni­zmem, de­wa­lu­acją wa­lut, a na­wet ogra­ni­cze­nia­mi w ich wy­mie­nial­no­ści. Uzna­no więc, że po­trzeb­na jest in­sty­tu­cja, któ­ra wzmoc­ni mię­dzy­na­ro­do­wą współ­pra­cę go­spo­dar­czą i han­dlo­wą oraz bę­dzie dba­ła o sta­bil­ność świa­to­we­go sys­te­mu wa­lu­to­we­go. Ta­kie do dziś są sta­tu­to­we ce­le MFW.

Głów­nym na­rzę­dziem, za po­mo­cą któ­re­go Fun­dusz te

ce­le re­ali­zu­je, są po­życz­ki dla państw człon­kow­skich, któ­re bo­ry­ka­ją się z nie­rów­no­wa­gą w bi­lan­sie płat­ni­czym, czy­li nie mo­gą po­zy­skać na ryn­kach fi­nan­so­wa­nia na ak­cep­to­wal­nych wa­run­kach. To  m.in. kra­je, któ­re bo­ry­ka­ją się z od­pły­wem ka­pi­ta­łu i gwał­tow­nym spad­kiem kur­su wa­lu­ty, ze spła­tą dłu­gów, trans­for­ma­cją ustro­jo­wą lub ubó­stwem.

Na ogół po­życz­ki, przy­zna­wa­ne na mak­sy­mal­nie dziesięć  lat, są opro­cen­to­wa­ne (ina­czej jest tyl­ko w przy­pad­ku naj­uboż­szych państw), ale ni­sko: obec­nie 2 – 4 proc. Za­le­ży to od war­to­ści kre­dy­tu oraz wy­so­ko­ści sto­py pro­cen­to­wej SDR (o SDR – obok). Do­dat­ko­wo jed­nak wa­run­kiem otrzy­ma­nia po­mo­cy z MFW jest zwy­kle prze­pro­wa­dze­nie re­form, któ­re ma­ją roz­wią­zać pro­ble­my le­żą­ce u źró­deł kry­zy­su. Dla­te­go po­życz­ki są po­dzie­lo­ne na tran­sze, któ­rych wy­pła­ta jest uza­leż­nio­na od po­stę­pu pro­gra­mów na­praw­czych. Jed­nak po­glą­dy wa­szyng­toń­skiej in­sty­tu­cji na te­mat te­go, ja­ka or­ga­ni­za­cja go­spo­dar­ki naj­bar­dziej sprzy­ja jej sta­bil­no­ści i szyb­kie­mu roz­wo­jo­wi, z cza­sem się zmie­nia­ły (patrz ni­żej).

Pomoc i prognozy

Kra­je człon­kow­skie, któ­re ko­rzy­sta­ją z po­mo­cy MFW w nie­wiel­kim stop­niu lub wca­le, tak­że ma­ją obo­wią­zek pod­da­wa­nia się kon­tro­li eks­per­tów – z re­gu­ły co­rocz­nej. Fun­dusz pu­bli­ku­je dla nich – oraz ca­łej go­spo­dar­ki świa­to­wej – cy­klicz­ne pro­gno­zy oraz ra­por­ty o sta­bil­no­ści świa­to­we­go sys­te­mu fi­nan­so­we­go.

Pań­stwa człon­kow­skie są  dziś dłuż­ne MFW łącz­nie re­kor­do­we 84,9 mld SDR (rów­no­war­tość 446,8 mld zł). Jesz­cze w 2007 r. było to za­le­d­wie 9,8 mld SDR. Kwota gwał­tow­nie wzro­sła w związ­ku z ostat­nim kry­zy­sem fi­nan­so­wym. Naj­więk­sze zo­bo­wią­za­nia ma dziś Gre­cja (15,6 mld SDR), Ru­mu­nia (10,6 mld SDR), Ukra­ina (9,3 mld SDR), Por­tu­ga­lia (9,1 mld SDR) i Ir­lan­dia (7,7 mld SDR).

Wie­le państw ma jed­nak otwar­te w wa­szyng­toń­skiej in­sty­tu­cji li­nie kre­dy­to­we, z któ­rych nie ko­rzy­sta w peł­ni al­bo wca­le. Łącz­na war­tość ta­kich nie­wy­ko­rzy­sta­nych po­ży­czek to 124,3 mld SDR (668,4 mld zł). Jed­nym z be­ne­fi­cjen­tów jest Pol­ska, któ­ra od wio­sny 2009 r. ma w MFW otwar­tą ela­stycz­ną li­nię kre­dy­to­wą (FCL) o war­to­ści 19,2 mld SDR.

USA roz­da­ją kar­ty

Fun­dusz ma pie­nią­dze na ak­cję kre­dy­to­wą przede wszyst­kim z wpłat państw człon­kow­skich. Udzia­ły w ka­pi­ta­le MFW usta­la­ne są na pod­sta­wie wiel­ko­ści po­szcze­gól­nych go­spo­da­rek, zmien­no­ści ich tem­pa roz­wo­ju, otwar­to­ści oraz war­to­ści re­zerw de­wi­zo­wych. Tra­dy­cyj­nie naj­więk­sze udzia­ły ma­ją USA.

Wkrót­ce w ży­cie wej­dą za­twier­dzo­ne pod ko­niec 2010 r. zmia­ny, któ­re zwięk­szą udzia­ły państw roz­wi­ja­ją­cych się (Chi­ny sta­ną się trze­cim naj­więk­szym udzia­łow­cem). Jed­no­cze­śnie po­dwo­jo­ny zo­sta­nie ka­pi­tał MFW, z 238,4 mld do 476,8 mld SDR.

Udzia­ły w ka­pi­ta­le MFW de­ter­mi­nu­ją ilość gło­sów w or­ga­nach de­cy­zyj­nych or­ga­ni­za­cji: Ra­dzie Wy­ko­naw­czej i Ra­dzie Gu­ber­na­to­rów. Wpłacone kwo­ty wy­znacza­ją też mak­sy­mal­ną war­tość po­mo­cy, ja­ką po­szcze­gól­ne kra­je mo­gą z MFW otrzy­mać. W przy­pad­ku naj­po­pu­lar­niej­sze­go in­stru­men­tu po­mo­co­we­go udzia­łow­cy mo­gą po­ży­czyć mak­sy­mal­nie 600 proc. wpła­co­ne­go ka­pi­ta­łu, ale nie wię­cej niż 200 proc. rocz­nie.