Niech ktoś w końcu zacznie kopać w Skowronkach

Z roku na rok turystów przybywa. Ciągną z Warszawy, Trójmiasta, Mazur i pobliskiego Elbląga. W tym roku już na 1 Maja mieliśmy pełno gości. Sam nie wiem, co ich tutaj przyciąga – przyznaje Piotr Janoszek, właściciel Janosikówki, najbardziej okazałego kompleksu czynnych cały rok pensjonatów w Kątach Rybackich.

Na Mierzei są piękne szerokie plaże, wysokie wydmy i dorodne lasy, ale nie widać, by gminy bogaciły się na turystach. W Stegnie, u wrót Mierzei, chodniki jak 20 lat temu są krzywe i wyboiste. W Sztutowie podobnie. Przy miejskiej plaży straszą ośrodki w socjalistycznym standardzie psich budek z dykty rozrzuconych wśród sosen.

Jedyna asfaltowa szosa prowadząca wzdłuż Mierzei jest wąska i ma wyszczerbione pobocza. W Kątach Rybackich straszy „Przystań statków”. To plac i małe nabrzeże wyłożone betonowymi krzywymi płytami używanymi do budowy dróg w pegeerach. Pośrodku klomb wyschniętej ziemi porośniętej chwastami. Nowa jest tu tylko mosiężna „Ławeczka rybaka” ze stylizowaną figurą babiny w chuście.

Obok pomnik. Miedziana łopata wbita w miedzianą ziemię. Pod nimi tablica: „Symbol konieczności wykonania kanału żeglugowego łączącego Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską. Przekop Mierzei – konieczny – możliwy – potrzebny”. I jeszcze cytat z Edwarda Burke’a, XVIII-wiecznego angielskiego filozofa: „Aby zło zatryumfowało, wystarczy, by dobry człowiek niczego nie robił”. Fundator: senator RP Elżbieta Gelert, 4 sierpnia 2006 r.

Po dwóch latach od odsłonięcia łopaty do przekopu jest bliżej niż kiedykolwiek. Gotowe jest studium wykonalności. Urząd Morski w Gdyni szuka teraz wykonawcy raportu środowiskowego. W tegorocznym budżecie państwa na badania i dokumentację zarezerwowano 10 mln zł.Decyzję o budowie rząd podejmie jesienią.

– To ja zaproponowałem cytat na łopacie – przyznaje skromnie Jerzy Wcisła, dyrektor delegatury warmińsko-mazurskiego urzędu marszałkowskiego w Elblągu. Jest człowiekiem z Żuław. Gdy 12 lat temu mieszkał w Nowym Dworze Gdańskim, był przekopowi przeciwny. Dziś jest przekonany, że może przynieść same korzyści.

– Zalew zamiera. Trzy razy większy od największego polskiego jeziora Śniardwy, ale rocznie pływa tu może kilkadziesiąt jachtów turystycznych. Miejscowości nad Wielkimi Jeziorami kwitną, a nad Zalewem – wegetują. Trzeci rok Rosjanie nie puszczają barek handlowych i statków wycieczkowych przez jedyne wejście na Zalew – Cieśninę Pilawską. 60 lat temu rybacy łowili tu 1150 ton ryb rocznie, ostatnio 250 – 290 ton. Z połowów żyje dziś raptem 70 rodzin nad całym Zalewem. Tolkmicko, niegdyś rybackie miasteczko z własnym portem i przetwórnią, pustoszeje, młodzi uciekają, pozostały trzy rodziny rybaków – wylicza Wcisła.

Gminy nadzalewowe – Braniewo, Frombork, Tolkmicko, Stegna, Sztutowo, Elbląg, które cztery lata temu powołały związek gmin – niecierpliwie czekają na przekop. – Kanał da miejsca pracy, pobudzi zainteresowanie inwestorów i turystów – wylicza Barbara Modzelewska, sekretarz Sztutowa, liczącej 3,7 tys. mieszkańców gminy, na terenie której ma powstać inwestycja.

Dyktat Rosjan najbardziej odbija się na dynamicznie rozwijającym się Elblągu. W latach 90. nieistniejąca już firma Halex przeładowywała tu rocznie ok. 600 tys. ton węgla kupowanego w Rosji. Zatrudniała 400 osób. Elbląski samorząd sięgnął więc po unijną dotację i wybudował nowoczesny port morski. Od trzech lat ruchu nie ma.

– Port kosztował ponad 25 mln zł, a cała infrastruktura – drogi dojazdowe, przeprawa mostowa ok. 100 mln zł. Powstał terminal towarowy oraz pasażersko-promowy, który spełnia wszystkie wymogi układu z Schengen. Dziś rocznie tracimy jako spółka ponad milion złotych. Traci polski i rosyjski biznes. Gdyby powstał kanał przez Mierzeję, ruch w Elblągu wzrósłby kilkakrotnie. Kanałem przepływałyby jachty i statki turystyczne z całej Europy oraz statki towarowe o wyporności do 3 tys. ton. Rocznie przeładowywalibyśmy od 3,5 mln do 4 mln ton – argumentuje Juliusz Kołtoński, dyrektor zarządu Portu Morskiego Elbląg SA.

Miasto ma oryginalny pomysł na funkcjonowanie portu. Henryk Słonina, prezydent Elbląga, podpisał umowy z władzami ukraińskich obwodów – lwowskiego i wołyńskiego. – Ukraińcy są zainteresowani naszym portem i sprowadzaniem przez niego towarów ze Skandynawii. Chcemy tutaj stworzyć dla nich bazę przeładunkową, z magazynami, sortowniami, chłodniami na ok. 2 mln ton rocznie. Duże porty polskie nie są taką drobnicą zainteresowane, a dla nas to dobry interes – dodaje dyrektor Kołtoński.– Na mariny we Fromborku, Tolkmicku, Nowej Pasłęce koło Braniewa chcemy zdobyć pieniądze z unijnego programu „Innowacyjna gospodarka”. Wniosek został już złożony – mówi Jerzy Wcisła.

Elbląg to wysunięta rubież województwa warmińsko-mazurskiego. Mierzeja leży w województwie pomorskim. Samorząd tego regionu do kanału zachowuje dystans.

– Jestem za przekopem, pod warunkiem że będzie to inwestycja rządowa, nieniszcząca środowiska – mówi pomorski marszałek Jan Kozłowski.

Z Kątów Rybackich niedaleko do miejsca, w którym profesor Tadeusz Jednorał, twórca koncepcji przekopu, ulokował kanał. Po lewej wchodzi w las w kierunku morza brukowana przedwojenną kostką droga. Z drugiej strony Zalew na wyciągnięcie ręki. Jedno z najwęższych miejsc na Mierzei. Nazywane Skowronki.

Kilometrowy kanał przez Mierzeję Wiślaną to ogromna szansa nie tylko na rozwój tamtejszych gmin, ale i Elbląga

Półtora kilometra dalej zaczyna się prawdziwa osada o tej nazwie. Kilka domków opartych o ścianę lasu. Duży pusty pensjonat na sprzedaż. Barbara Habiera prowadzi pensjonat Bluszcz. Z okien goście widzą Zalew Wiślany.– Mam 12 pokoi, pełny sezon trwa 30 dni. Dlatego liczę, że przekop go wydłuży, ale nie możemy przy tym zniszczyć przyrody. Żyjemy tu w ciekawych czasach i jedyne, czego się obawiam, to kłopoty z dojazdem, gdy zacznie się budowa – przyznaje Barbara Habiera.

Tego najbardziej obawiają się w Krynicy Morskiej, która znalazłaby się po drugiej stronie kanału. Tutaj wszyscy żyją z turystyki. W społecznej konsultacji większość mieszkańców była przeciwna przekopowi. Burmistrz Krynicy Adam Ostrowski nie znalazł czasu, by porozmawiać z „Rz” na ten temat.