Top menedżerowie zostawiają dzieciom wolną rękę

To był ich własny wybór – podkreślają zwykle szefowie dużych polskich firm, gdy pytamy o kariery zawodowe ich dorosłych już dzieci. Zapewniają, że zostawili potomkom wolną rękę w wyborze kierunku i miejsca studiów, a potem zamieszkania.

O edukację i zawodowe decyzje dzieci zapytaliśmy dwudziestkę czołowych polskich menedżerów. Zgodziło się o tym opowiedzieć dziesięcioro – choć z zastrzeżeniem prywatności. Bez zdjęć dzieci, bez nazw firm, w których pracują, a niekiedy nawet bez podawania branży. Tym bardziej że „dzieci" to określenie nieco na wyrost w przypadku dorosłych już ludzi, z których najmłodsi są na studiach, a najstarsi od kilku czy nawet kilkunastu lat budują swe kariery zawodowe, często w zupełnie innej dziedzinie niż rodzice. I często w kraju, choć do powrotu nie skłaniało ich przejęcie rodzinnego biznesu.

Co łączy dzieci czołowych menedżerów? Wbrew pozorom sporo. Jeśli szkoła w kraju – to dobre, renomowane liceum, a potem któraś z najlepszych publicznych lub prywatnych uczelni. Uniwersytet Jagielloński albo Uniwersytet Warszawski, Akademia Medyczna (obecnie Uniwersytet Medyczny), Politechnika Warszawska, Szkoła Główna Psychologii Społecznej. Jeśli kierunki biznesowe, to w Szkole Głównej Handlowej albo Akademii Koźmińskiego.

Top menedżerowie świetnie wiedzą, jak bardzo przydaje się świetna znajomość języka i doświadczenie życia w międzynarodowym środowisku. Dlatego zadbali, by dzieci dużo podróżowały, kończyły kursy językowe albo studia za granicą.

37-letni Oskar, syn Alicji Kornasiewicz, prezes Pekao, drugiego co do wielkości banku w Polsce, szkołę średnią i studia skończył wprawdzie w kraju, ale już jako nastolatek przyzwyczaił się do dłuższych pobytów za granicą. W liceum wyjechał na roczne stypendium do Danii, gdzie nauczył się duńskiego. Po maturze w Polsce pojechał jeszcze na rok do Londynu, aby dodatkowo zrobić międzynarodową maturę. Potem, podczas studiów na warszawskiej Akademii Medycznej (obecnie Uniwersytet Medyczny), wyjeżdżał na staże i kursy do Niemiec i Francji.

Dzieci Anny Sieńko, szefowej IBM Polska, jednej z czołowych firm informatycznych, dużo podróżowały za granicę, wyjeżdżały do wakacyjnych szkół językowych, ale studia wybrały w Polsce.

– Nie zastanawialiśmy się z żoną, jakie kariery mają wybrać nasze dzieci, ale chcieliśmy obudzić w nich ciekawość życia i chęć do zadawania pytań. Podsuwaliśmy lektury, zabieraliśmy w podróże i wybraliśmy szkołę, gdzie program był zgodny z naszą wizją kształcenia – mówi Roman Wieczorek, wiceprezes wykonawczy szwedzkiej grupy Skanska, jednej z największych firm budowlanych na świecie. Jego córka Anna w czasie studiów wyjechała najpierw na półroczne stypendium na uniwersytet w szwedzkim Lund, a potem przez pół roku studiowała w Stambule. Najmłodszy syn Filip pojechał niedawno na stypendium do Hiszpanii.

Szkoła samodzielności

Studia za granicą to popularny wybór w rodzinach, gdzie rodzice sami mają dyplomy zagranicznych uczelni albo pracowali przez dłuższy czas na Zachodzie. Sławomir Lachowski, twórca mBanku i Multibanku oraz były prezes BRE Banku, wspomina, że bardzo zależało mu, by syn skończył studia za granicą. Sam studiował w Niemczech i wie, jak bardzo przydaje się zagraniczna edukacja. A w dzisiejszych czasach, chcąc grać w wielkim biznesie, trzeba nie tylko mieć dyplom dobrej uczelni, ale też naprawdę świetnie mówić po angielsku.

Tym bardziej że Polacy, chcąc zdobyć takie samo uznanie jak menedżerowie z Zachodu, muszą być od nich lepsi – twierdzi Lachowski. Nie ukrywa dumy z syna Filipa, który w wieku 26 lat zrobił doktorat z ekonomii na Oksfordzie, gdzie skończył też studia ekonomiczne. Teraz zajmuje się finansami i pracuje w londyńskim City, gdzie nikt nie patrzy na niego przez pryzmat nazwiska ojca.

– Studia poza domem to świetna lekcja dorosłości. Pomagają szybciej wejść w dojrzałość, a wyjazd za granicę pozwala zdobyć cenne wielokulturowe doświadczenia – podkreśla Paweł Dangel, prezes jednej z największych firm ubezpieczeniowych, Allianz Polska, z wykształcenia reżyser teatralny, który studia skończył w Moskwie.

Podkreśla, że nigdy nie miał gotowego scenariusza kariery dla swych córek. Z doświadczenia zresztą wie, że naciski rodziców na wybór dzieci to nie najlepszy pomysł – jego rodzice nie chcieli, by studiował reżyserię, a i tak ją wybrał.

Najważniejsze więc, że córki są samodzielne i w dużym stopniu niezależne. – Wszystkie decyzje związane z własną przyszłością podejmują na własny rachunek – mówi Dangel. Jest przekonany, że w rozwinięciu tej samodzielności bardzo pomógł im wyjazd na studia – obie córki wybrały naukę w Anglii. Starsza, 26-letnia Konstancja, skończyła tam grafikę komputerową i fotografię, młodsza, 21-letnia Oktavia, kończy public relations w Londynie.

Wielokulturowych doświadczeń nie brakowało im i przed studiami. Urodziły się i zaczęły szkołę w Anglii, gdzie Paweł Dangel wyjechał w połowie lat 80. (tam zaczął pracę w branży ubezpieczeniowej). Po powrocie do kraju kontynuowały naukę w brytyjskiej i amerykańskiej szkole w Warszawie. Dla jej absolwentów studia za granicą to naturalny wybór.

Za granicą uczyły się też dzieci Jana Krzysztofa Bieleckiego, byłego prezesa Pekao, a dziś szefa Rady Gospodarczej przy Premierze. – To było naturalne, bo przez dziesięć lat mieszkaliśmy w Wielkiej Brytanii – mówi Bielecki, który jako szef Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju pracował przez dłuższy czas w Londynie. Tak samo naturalne było to, że po angielskiej szkole wybrały studia za granicą – córka skończyła tam europeistykę, a syn Jakub ochronę środowiska na Manchester University.

Na uzupełnienie edukacji za granicą zdecydował się też 28-letni Jan, syn Cezarego Stypułkowskiego, prezesa BRE Banku. Absolwent Szkoły Głównej Handlowej i prawa na Uniwersytecie Warszawskim po studiach pracował przez pewien czas w znanej firmie doradczej, a teraz studiuje na Columbia University School of Business w Nowym Jorku.

Łączyć doświadczenia

Nauka i praca za granicą nie muszą prowadzić do decyzji o pozostaniu tam na stałe. – Jestem bardziej niż pewny, że mój syn wróci do kraju, nawet jeśli pierwsze zawodowe doświadczenia zdobywa za granicą – mówi Sławomir Lachowski.

Paweł Dangel przyznaje, że wolałby, by córki docelowo mieszkały w kraju. Ale zaznacza, że to one wybiorą. Konstancja, która po studiach przez rok pracowała w Anglii, jesienią ubiegłego roku ze względu na pracę zdecydowała się na powrót do Polski. Pracuje i adaptuje się do życia w kraju, choć – jak ocenia jej ojciec – nie jest to wcale łatwe. Większość życia spędziła bowiem w Anglii, tam ma przyjaciół i to tam czuje się zdecydowanie bardziej u siebie.

Oktavia po studiach też chce zdobyć swoje pierwsze zawodowe doświadczenia w Anglii. Czy w ślad za starszą siostrą przyjedzie potem do Polski?

– Jesteśmy otwarci na wybory dzieci. Przekonałem się, że najważniejsze jest, by umieć się przestawić na nowy zawód, nowe sytuacje, potrafić wykorzystywać kolejne szanse i możliwości, by być otwartym i wszechstronnym. Kończąc reżyserię teatralną w Moskwie, nigdy nie myślałem, że będę zarządzał niemiecką firmą ubezpieczeniową w Polsce – twierdzi Dangel.

Syn Jana Krzysztofa Bieleckiego, Jakub, po ukończeniu studiów w Anglii pracował przez pewien czas na Wyspach, ale przed kilkoma laty wrócił do Polski i pracuje w branży doradczej. – Syn nie wyobrażał sobie mieszkania na stałe poza krajem – podkreśla Bielecki. Jest przekonany, że także córka, która na razie pracuje we Francji, za dwa, trzy lata, gdy zdobędzie więcej doświadczenia, wróci do Polski. – Sami zdecydowali o swej karierze. I nigdy nie szukali protekcji u taty – zaznacza.

Doświadczenia zawodowe z kilku krajów łączy w swojej karierze syn Alicji Kornasiewicz, Oskar. Mieszka z rodziną i pracuje na co dzień w Wielkiej Brytanii, ale nadal mocno związany jest z Polską. Także zawodowo – należy do zespołu specjalistów Kliniki Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby Uniwersytetu Medycznego w Warszawie (na tej uczelni zrobił też doktorat z nauk medycznych).

Rodzinne zróżnicowanie

Nasi rozmówcy bardzo często w trakcie rozmowy zaznaczają, że nie próbowali sterować karierami swych dzieci. One same tu decydowały.

– Synowie zawsze mieli wybór. Nie naciskaliśmy na ich decyzje – podkreśla Ryszard Tomaszewski, prezes Tesco Polska, nie kryjąc jednak satysfakcji, że zarówno starszy, 25-letni Michał, jak i młodszy, 21-letni Wojciech, poszli w kierunku biznesu. Mimo to ich wybory bardzo się różnią.

Michał, który zawsze marzył o studiach i pracy za granicą, skończył wrocławskie liceum z międzynarodową maturą, co pozwoliło mu na studia w Wielkiej Brytanii. Dziś absolwent zarządzania uniwersytetu w Manchesterze mieszka i pracuje od kilku lat w Londynie. Powrotu do Polski na razie nie planuje. – Twierdzi, że w Anglii żyje się łatwiej i spokojniej – mówi Tomaszewski.

Młodszy syn Wojciech jest przeciwieństwem brata. Ma zupełnie inne podejście do kariery. Nigdy nie planował studiów za granicą. Po liceum w rodzinnym Wałbrzychu wybrał zarządzanie na warszawskiej SGH. Podobają mu się studia i życie w kraju. Nie chce wyjeżdżać za granicę, chyba że służbowo.

Podobny podział jest w rodzinie Adama Kołodziejczyka, prezesa Ford Polska. Jego starsza córka, 27-letnia Anna, poszła w ślady matki i wybrała medycynę (robi teraz specjalizację z pediatrii). Ten wybór zawodu dokonany już w dzieciństwie zdecydował, że poszła do polskiego liceum. Po amerykańskiej szkole, w której uczyła się jej młodsza siostra Monika, byłoby jej trudniej dostać się na Uniwersytet Medyczny.

O studiach za granicą nie myślała. W przeciwieństwie do 21-letniej dziś Moniki, która za półtora roku skończy media production w Bostonie. Po trzech latach spędzonych w USA nie zdecydowała jeszcze o swojej przyszłości. Może więc wróci do Polski, a może – jak kiedyś planowała – zamieszka na południu Francji.

Kołodziejczyk przyznaje, że chciałby, by jego obie córki mieszkały w kraju. – Najlepiej po drugiej stronie ulicy – dodaje ze śmiechem. Ale to będzie ich wybór. – Nigdy nie określałem córkom, co mają w życiu robić. Wszystkie decyzje podejmowały same, a że dużo podróżowały z nami po świecie, miały okazję porównać różne możliwości – mówi Kołodziejczyk.

Duże możliwości

Zachód nie jest już symbolem kariery, a młodzi ludzie, jeśli znają obce języki, mają wiele okazji do wyjazdów podczas studiów – twierdzi Roman Wieczorek. Podkreśla, że choć oboje z żoną są prawnikami, nigdy nie nakłaniali dzieci, by poszły w ich ślady. Cała trójka – 27-letnia dziś Anna, 23-letni Maciej i 21-letni Filip – po maturze w prywatnym liceum w rodzinnym Lesznie wybrała psychologię w Warszawie.

Anna, która skończyła Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej (SWPS), teraz tam wykłada i robi studia doktoranckie, jednocześnie pracując w Ośrodku Przetwarzania Informacji w Warszawie. Maciej kończy psychologię zarządzania w Akademii Koźmińskiego i szykuje się do kariery menedżerskiej – pracuje już zresztą jako project manager w firmie doradczej. Najmłodszy Filip, który podobnie jak siostra wybrał psychologię w SWPS, od stycznia w ramach unijnego programu Sokrates studiuje w Madrycie.

– Ale nie sądzę, by został za granicą. W kraju jest dużo możliwości i dużo do zrobienia. Jesteśmy już naprawdę w Europie, możemy się po niej swobodnie poruszać, zdobywać doświadczenia. Możemy dzisiaj z tego wszystkiego skorzystać, budując dobrą przyszłość tutaj. Możliwości, jakie w tym zakresie mają dzisiaj młodzi ludzie, są niesamowite – dodaje Roman Wieczorek.

Również Anna Sieńko twierdzi, że jej dzieci nie planują kariery poza krajem. – Uważają, że w Polsce jest dużo ciekawych rzeczy do zrobienia – mówi. Dodaje, że podobne sytuacje obserwuje też wśród znajomych; jeśli wyjazd za granicę – to na stypendium, studia albo by popracować rok, dwa i zdobyć nowe doświadczenia.