Gospodarki zachodu będą zwalniać, polska zyska

W świetle polskiej prezydencji w Unii Europejskiej (przypada na drugie półrocze 2011 r. – red.) warto się przyjrzeć perspektywom wzrostu gospodarczego w Europie. A nie wygląda to dobrze. Wygląda wręcz bardzo źle.

Trendy długookresowe są niepokojące szczególnie dla krajów rozwiniętych. W świecie obserwujemy niepewność dotyczącą przyszłości, brak nadziei na poprawę sytuacji połączoną z przejawami panicznego i histerycznego myślenia oraz zachowania, oczekiwanie drugiego dna kryzysu, rosnący popyt na złoto i wysokie ceny złota oraz bardzo niską inflację.

Są to typowe objawy wstępujące w spadkowej fazie cyklu Kondratiewa. Jest to długookresowy, trwający około dwóch pokoleń (50 – 60 lat) cykl rozwoju gospodarczego charakteryzujący się naprzemiennie fazami przyspieszenia i spowolnienia wzrostu gospodarczego.

Według moich ocen w ostatnich kilkudziesięciu latach cykl Kondratiewa uległ skróceniu i obecnie trwa przeciętnie nieco ponad 30 lat. Przyczyną tego może być szybszy postęp techniczny niż w okresie, kiedy Kondratiew formułował swoje obserwacje, prawie 100 lat temu.

Obecnie świat wszedł w fazę spadkową cyklu, która zaczęła się ok. 2000 r. i dno osiągnie ok. roku 2016. Zatem nadchodzące dziesięć lat będzie najgorszych dla wzrostu gospodarczego. Następna dobra gospodarczo dekada podobna do tej z lat 90. zdarzy się dopiero w II połowie lat dwudziestych XXI w.

Ale do tego czasu przeżyjemy jeszcze dwa do czterech kryzysów podobnych do tego z lat 2008 – 2009, bo świat tak jak dotąd nękać będą cykle średniookresowe występujące przeciętnie co siedem lat plus minus trzy lata.

[srodtytul]Wolniejszy wzrost[/srodtytul]

Przede wszystkim wzrost gospodarczy nie będzie już tak wysoki jak w przeszłości. Szczególnie niebezpieczne ze względu na napięcia społeczne i polityczne będą te lata, w których w spadkowej fazie cyklu Kondratiewa będzie towarzyszyć kryzys średniookresowy. Może tak się zdarzyć w nadchodzących dziesięciu latach. Pojawią się silniejsze napięcia budżetowe.

Programy społeczne będą musiały być odchudzone, co wywoła niezadowolenie i niepokoje społeczne oraz przesunięcia na scenie politycznej. Pojawią się silniejsze tendencje dezintegracyjne w Unii Europejskiej, kraje bogate Unii nie będą skore łożyć na nowe kraje członkowskie, niewykluczone będzie powstanie Unii dwóch prędkości. Pojawią się postawy protekcjonistyczne i budowanie barier dla międzynarodowej wymiany handlowej i inwestycji. Globalizacja może zostać zahamowana.

Ale to nie koniec złych wieści. Okazuje się, że w długim okresie kraje rozwinięte tracą dynamikę wzrostową. Widać to na załączonym rysunku na przykładzie tempa wzrostu PKB dla USA.

O ile między rokiem 1930 a 1946 średnioroczny PKB w USA wzrastał w tempie ok. 5 proc., o tyle 60 lat później już tylko w tempie w 2,7 proc., czyli prawie połowę wolniej, a w roku 2030 spadnie do 1,7 proc. A to oznacza, że w ciągu 100 lat tempo wzrostu w USA zmniejszy się trzykrotnie. I co ważne, tendencja do wolniejszego wzrostu jest bardzo wyraźna.

W krajach Unii Europejskiej, a szczególnie w strefie euro tendencja jest podobna. Ale sytuacja jest groźniejsza niż w Ameryce, ponieważ kraje Europy Zachodniej rozwijają się o ok. 1 pkt proc. wolniej. Oznacza to, że wzrost gospodarczy w Europie Zachodniej w ujęciu wieloletnim spadnie do zera ok. 2060 roku. A dokładniej w latach 2045 – 60 średnioroczne tempo wzrostu PKB Europy Zachodniej wyniesie zero. W USA stanie się tak pod koniec tego wieku.

[srodtytul]Co z Polską[/srodtytul]

Na tym tle dość korzystnie przedstawia się sytuacja Polski. W latach 1980 – 1996 nasza gospodarka rosła w tempie 0,5 proc. rocznie by w latach 1993 – 2009 osiągnąć średnioroczny wzrost PKB na bardzo dobrym poziomie ok. 4,5 proc.

Jeśli te tendencje się utrzymają, to polski PKB na głowę mieszkańca w kategoriach PPS (Purchasing Power Standard), tj. po uwzględnianiu różnic w poziomach cen, osiągnie średnią unijną w roku 2025 .

W świetle zaprezentowanych trendów długookresowych kraje starej Unii Europejskiej wyraźnie tracą dynamikę rozwojową, a polska gospodarka jej nabiera.

Jeśli tak, to pytanie brzmi: czy warto się integrować z Unią? A jeśli odpowiedź brzmi tak, bo już jesteśmy w Unii i ponieważ będziemy osiągali przewagę konkurencyjną (nasza wydajność pracy rośnie znacznie szybciej niż w krajach starej Unii, ale również szybciej niż w krajach naszego regionu) i odnosili korzyści z tego powodu, to przeformułowane pytanie brzmi: do jakiego stopnia się integrować?