Indeks zamiast zezwolenia na pracę

Zbliża się sezon wakacyjny, a wraz z nim również zwiększone zapotrzebowanie na pracę w takich branżach jak turystyka, rolnictwo czy ogrodnictwo. Również w biurach, z uwagi na wakaty spowodowane urlopami, przydadzą się dodatkowe ręce do pracy. Z pomocą pracodawcom może przyjść czasowe zatrudnienie cudzoziemców, który rozpoczęli w Polsce studia.

Jak podaje raport „Studenci zagraniczni w Polsce 2017" opublikowany przez Fundację Edukacyjną Perspektywy w roku akademickim 2016/17 studiowało w Polsce 65 793 studentów zagranicznych ze 166 krajów, czyli o ponad 8,5 tys. więcej niż rok wcześniej (wzrost o ponad 15 proc.). Już od kilku lat dominującą grupę cudzoziemców na polskich uczelniach stanowią studenci z Ukrainy i Białorusi. W roku akademickim 2016/17 w Polsce naukę pobierało 35 584 Ukraińców oraz 5119 Białorusinów.

Polska uczelnia

Co do zasady, aby obcokrajowiec mógł świadczyć w Polsce pracę (również na podstawie umowy zlecenia), potrzebuje ważnego zezwolenia na pracę. Jednak dla studentów ustawodawca przewidział pewien wyjątek. Jak wynika z § 1 pkt 10 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (DzU poz. 588), w Polsce wolno powierzyć pracę cudzoziemcowi bez uzyskania dla niego zezwolenia, jeśli jest on:

- studentem studiów stacjonarnych odbywanych w Polsce lub

- uczestnikiem stacjonarnych studiów doktoranckich odbywanych w Polsce.

Jak wskazuje przepis, student musi być studentem studiów dziennych na polskiej uczelni. Nie korzysta z tego zwolnienia student studiów niestacjonarnych (zaocznych, wieczorowych).

Droga pomyłka

Istotne jest, aby osoba, której zamierzamy powierzyć zadania służbowe, spełniała warunki do powyższego zwolnienia. Jeśli nie zostaną spełnione, a pracodawca nie będzie legitymował się zezwoleniem na pracę bądź oświadczeniem o zamiarze powierzenia pracy dla tego obcokrajowca, to taka praca będzie nielegalna, za co grożą dotkliwe kary grzywny – od 3000 do 30 000 zł.

Aby upewnić się, że danego studenta można zatrudnić bez uzyskania zezwolenia na pracę, przed powierzeniem mu jakichkolwiek czynności należy go poprosić o dostarczenie aktualnego zaświadczenia z dziekanatu uczelni o byciu studentem w systemie stacjonarnym.

Co jednak istotne, przepis nie wskazuje, że uczelnia musi być państwowa. Równie dobrze zaświadczenie może wydać uczelnia prywatna, która oferuje studentom zajęcia w formie studiów stacjonarnych.

Studentowi z zagranicy, który jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, można powierzyć w zasadzie każde zadanie służbowe. Zakres obowiązków nie musi nawiązywać do kierunku jego nauki w Polsce.

Również absolwenci

W praktyce obserwujemy, że nawiązanie wakacyjnej współpracy ze studentem bywa kontynuowane po uzyskaniu tytułu naukowego. W takich przypadkach ma zastosowanie § 1 pkt 15 przywołanego rozporządzenia. Przepis ten przewiduje zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia cudzoziemców, którzy są absolwentami polskich:

- szkół ponadgimnazjalnych,

- stacjonarnych studiów wyższych lub

- stacjonarnych studiów doktoranckich

na polskich uczelniach, w instytutach naukowych Polskiej Akademii Nauk lub instytutach badawczych działających na podstawie przepisów o instytutach badawczych.

Ten wyjątek także odnosi się do stacjonarnej formy studiów. W takim wypadku konieczne jest uzyskanie od pracownika potwierdzenia w formie dyplomu ukończenia studiów.

Legalny pobyt

Sam fakt bycia zwolnionym z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę nie jest jednak wystarczający, aby zatrudnić cudzoziemca. Pracodawca musi się upewnić, że posiada on ważną podstawę pobytową (wizę bądź zezwolenie na pobyt czasowy). Wynika to z przepisów ustawy z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (DzU poz. 769). Zgodnie z art. 2 i 3 ustawy podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany żądać od niego przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski.

W przypadku studentów najczęściej pierwszym dokumentem pobytowym na terenie Polski jest wiza wydana przez polską placówkę dyplomatyczną za granicą w celach odbycia nauki. Jako cel wydania wizy na dokumencie będzie wskazane „09", tj. wiza wydawana w celu odbycia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich albo studiów trzeciego stopnia.

Z uwagi na fakt, że wiza jest wydawana maksymalnie na rok, po tym okresie student musi przedłużyć swój legalny pobyt. Nie ma jednak potrzeby wyjazdu z Polski. Wszystko może załatwić na miejscu. We właściwym urzędzie wojewódzkim składa wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach. Kwestie te reguluje art. 144 i nast. ustawy o cudzoziemcach. Ten przepis będzie też wskazany w decyzji wydanej przez wojewodę, który udzieli studentowi zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce właśnie w celu kontynuowania przez niego nauki.

Pierwszego zezwolenia cudzoziemcowi, który podejmuje stacjonarne studia wyższe lub studia doktoranckie na terytorium Polski na pierwszym roku, udziela się na 15 miesięcy. Kolejnego – na okres studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich albo studiów trzeciego stopnia lub na okres kursu przygotowawczego do podjęcia nauki na tych studiach przedłużony o 3 miesiące, nie dłuższy jednak niż 3 lata.

Umowa na piśmie

Zatrudnianie cudzoziemców powinno się odbywać na takich samych zasadach, co krajowych pracowników. Co do zasady w stosunku do nich stosuje się również przepisy polskiego prawa, w tym kodeksu pracy czy cywilnego. Warto jednak pamiętać o pewnych obowiązkach wynikających z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Zgodnie z art. 90d tej ustawy, powierzając pracę cudzoziemcowi zwolnionemu z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę podmiot, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ma obowiązek zawrzeć z tą osobą umowę w formie pisemnej. Podobnie jak w przypadku naszych krajowych zatrudnionych może być to zarówno umowa o pracę, jak i zlecenia czy dzieło, w zależności do rodzaju powierzonych zadań czy uzgodnionego sposobu ich realizacji. Ważne jednak, żeby nie dochodziło do dyskryminowania i z uwagi na narodowość firma nie oferowała wyłącznie cudzoziemcom umów cywilnoprawnych w sytuacji, gdy Polakom na tych samych stanowiskach są oferowane umowy o pracę. Przed podpisaniem umowy powierzający wykonywanie pracy obcokrajowcowi ma obowiązek przedstawić mu jej tłumaczenie na język dla niego zrozumiały.