Filantropia Polaków. Wolimy święta i akcje takie jak WOŚP niż systematyczność

Organizacje pozarządowe dysponują 47 mld zł przychodu, ale większość z nich nie jest zamożna. Co trzecia dysponuje do 100 tys. złotych, a tylko co 15. milionem rocznie. Najbardziej rozpoznawalną jest WOŚP, która przez całe 31 lat działalności uzbierała blisko 2 miliardy zł.

Publikacja: 26.01.2024 03:00

Koncerty przyciągają w całej Polsce chętnych do wrzucania pieniędzy do skarbonek WOŚP.

Koncerty przyciągają w całej Polsce chętnych do wrzucania pieniędzy do skarbonek WOŚP.

Foto: Fotorzepa, Kuba Kamiński

Trudno oszacować, jak otwarci na filantropię są mieszkańcy Polski. Część danych finansowych o ich dobroczynności jest publikowana i dostępna, a inne nie.

Budżet raczej skromny

Wiadomo natomiast, jaka jest kondycja finansowa organizacji pozarządowych (NGO). Miały one 47 mld zł przychodów w 2022 r. – takie wstępne dane podał GUS. Jest to o 12,6 mld więcej niż dwa lata wcześniej. Działało ich (a nie tylko było zarejestrowanych) ponad 103 tys. Wyraźny wzrost przychodów wynika, niestety, z wojny w Ukrainie i z zaangażowania organizacji pozarządowych w pomoc uchodźcom i ich ojczyźnie. Wzrosło też zaufanie do sektora.

– Większość, bo 63 proc., ludzi ufa organizacjom pozarządowym, większe zaufanie mamy tylko do lokalnych firm – relacjonuje Marta Gumkowska, współautorka raportu „Ufamy, ale… Polki i Polacy o organizacjach pozarządowych” Stowarzyszenia Klon/Jawor. – Zwiększyła się rozpoznawalność NGO. Szczególnie ważne są ich działania dla Ukrainy i w czasie pandemii. Ludzie zauważyli, że są odważne, przez to, jak działają na granicy, jak dbają o demokrację i patrzą władzy na ręce – uważa Jakub Wygnański, prezes Fundacji Stocznia, od kilkudziesięciu lat zaangażowany w działania pozarządowego sektora. Jest zwolennikiem wprowadzenia możliwości odliczenia 1 proc. podatku CIT dla organizacji pozarządowych. Chciałby, by te pieniądze pozostawały w przedsiębiorstwach, by w ten sposób włączyły się w działania na rzecz lokalnych społeczności. Jego zdaniem po to, by poprawiła się kondycja trzeciego – pozarządowego – sektora, potrzebne są stałe rozwiązania i działania, nie tylko akcyjność.

Czytaj więcej

Palikot traci głównego inwestora. „Janusz o tym nie wie, dowie się z mediów"

Wśród ponad 103 tys. organizacji GUS umieścił także ok. 16 tys. jednostek ochotniczych straży pożarnych (mają status stowarzyszeń) oraz 11,3 tys. kół gospodyń wiejskich. Organizacje te nie są traktowane jako jedna (tyle że rozdrobniona), ale jako osobne byty prawne.

Ponad 9,5 tys. posiada status organizacji pożytku publicznego. Przeciętny przychód jednej organizacji non profit wyniósł 454,5 tys. zł. Z danych GUS wynika, że niespełna 40 proc. dysponowało przychodami do 10 tys. zł, a kolejnych 33 proc. od 10 do 100 tys. Ponadmilionowy przychód miało niespełna 7 proc. NGO. Działa w nich ponad 8 mln osób.

Króluje WOŚP

Najbardziej rozpoznawalną jest, rzecz jasna, Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. która na trzy dni przed swoim XXXII finałem zebrała już ponad 32,7 mld zł. W zeszłym roku uzbierano ponad 243 mln zł, a przez całe 31 lat – niespełna 2 miliardy zł. Dzień, w którym odbywa się Finał WOŚP, określany jest przez niektórych jako „wielkie święto pomagania”.

Ludzie zaangażowani w działalność organizacji pozarządowych zwracają uwagę, że wciąż chętniej angażujemy się w pojedyncze akcje, pomagamy indywidualnym osobom, niż systematycznie dzielimy się z innymi pieniędzmi czy czasem. Chętniej reagujemy na potrzeby osób chorych, nieszczęśliwych niż decydujemy się na regularne wsparcie działalności organizacji pozarządowej.

Czytaj więcej

Dawid Podsiadło ćwiczy od rana z myślą o WOŚP

– W ostatnim roku co druga osoba wsparła finansowo NGO, w tym 35 proc. przekazało darowiznę więcej niż raz, ale tylko 4 proc. robi to regularnie, co miesiąc – tłumaczy Marta Gumkowska.

12,7 mln donatorów z PIT

Niespełna 12,7 mln osób podzieliło się w sprawozdaniu rocznym podatku PiT za 2022 r. 1,5 proc. podatku z organizacjami pożytku publicznego. NGO otrzymały 1,53 mld zł. Co prawda, pieniędzmi podzieliło się o ponad 3,2 mln podatników mniej – to efekt zmian wprowadzonych przez Polski Ład – ale przekazali oni ponad 400 mln zł więcej niż rok wcześniej. Dla organizacji pozarządowych (całego sektora) wpłaty z 1,5 proc. PIT (do niedawna był to 1 proc.) stanowią zaledwie 2,5 proc. dochodów.

Pieniądze te pomagają przede wszystkim osobom indywidualnym w trudnych sytuacjach zdrowotnych. Lista fundacji, które dostają najwięcej pieniędzy, nie zmienia się od lat. Organizacje, które prowadzą placówki, zaangażowane są w działalność pomocy społecznej albo mają subkonta dla indywidualnych osób – mają największe przychody wśród organizacji pożytku publicznego. 100 najczęściej wybranych organizacji otrzymało około 70 proc. pieniędzy.

Podatnicy mogą także przekazywać organizacjom pozarządowym darowizny pieniężne i rzeczowe i odliczać je od podatku CIT i PiT. Za 2022 r. nie udało się jednak uzyskać stosownych danych – wiadomo jednak, że rok wcześniej prawie 515,5 tys. podatników przekazało 368 383 tys. zł jako darowizny. Przeciętnie więc każdy odliczył 715 zł.

Jeśli kwotę tę podzielimy przez liczbę wszystkich podatników, to okaże się, iż statystycznie przekazujemy po 14 zł. Zaś na ponad 606 tys. płatników CIT mniej niż 1 procent firm zdecydował się przeznaczyć cokolwiek na darowizny. 5803 podatników przekazało 719 144 tys. zł.

Dodatkowo wiele instytucji prowadzi zbiórki publiczne (WOŚP także). W 2023 r. zarejestrowano 3709 nowych zbiórek publicznych. Zbiórki publiczne są zgłaszane przez NGO oraz komitety społeczne, składające się z co najmniej trzech osób fizycznych. Część z nich prowadzona jest permanentnie, a zasady rozliczania obowiązują po ich zakończeniu. Do tej pory (w ciągu prawie 30 lat) zarejestrowano prawie 38 tys. zbiórek publicznych, zebrano ponad 5 mld zł, a pieniądze przeznaczone były na ponad 90 tys. różnych celów.

Dodatkowo część z prywatnych zbiórek pieniędzy organizowanych na różnego typu platformach także przeznaczana jest na cele dobroczynne.

Trudno oszacować, jak otwarci na filantropię są mieszkańcy Polski. Część danych finansowych o ich dobroczynności jest publikowana i dostępna, a inne nie.

Budżet raczej skromny

Pozostało 97% artykułu

Ten artykuł przeczytasz z aktywną subskrypcją rp.pl

Zyskaj dostęp do ekskluzywnych treści najbardziej opiniotwórczego medium w Polsce

Na bieżąco o tym, co ważne w kraju i na świecie. Rzetelne informacje, różne perspektywy, komentarze i opinie. Artykuły z Rzeczpospolitej i wydania magazynowego Plus Minus.

Czym jeździć
Technologia, której nie zobaczysz. Ale możesz ją poczuć
Tu i Teraz
Skoda Kodiaq - nowy wymiar przestrzeni
Biznes
BCC For The Future już na stałe zagości w kalendarzach biznesowych w Polsce
Biznes
Podcast „Twój Biznes”: Polskie firmy kontra chińska konkurencja, miliardy na transformację energetyczną
Biznes
Spółka Srebrna z rekordowymi przychodami. Wśród wydatków tysiące na karmę dla kotów
Biznes
Prezes Totalizatora Sportowego odwołany ze stanowiska