Dług z regresu ubezpieczyciela przechodzi na spadkobierców

Mam 68 lat. Mieszkam z żoną (mamy rozdzielczość majątkową od 1998 r.) i synem, któremu w 2004 r. ze wspólnego majątku darowaliśmy połowę zabudowanej nieruchomości. Jako sprawca wypadku spłacam dla towarzystwa ubezpieczeniowego dług w wysokości około 50 tys. zł z tytułu OC. Na mocy zawartego porozumienia, spłacam go w miesięcznych ratach. Spodziewam się, że nie będę w stanie spłacić długu za życia. Czy rodzina będzie musiała to zrobić po mojej śmierci?

- pyta czytelnik

Z kodeksu cywilnego (k.c) jasno wynika, że spadkobiercy dziedziczą nie tylko aktywa, ale też długi i zobowiązania spadkodawcy. Mówi o tym art. 922 k.c.:  Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów k.c. o spadkach. Nie ma znaczenia, czy spadkobiercy dziedziczą na podstawie testamentu czy ustawowo.

Do spadku nie należą tylko takie prawa i obowiązki zmarłego, które są ściśle związane z jego osobą, a także  prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na konkretne osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Np. prawo najmu lokalu przechodzi na najbliższych, choćby nie byli wymienieni w testamencie, pieniądze zgromadzone na rachunku bankowym przejdą na osobę wskazaną w umowie o prowadzenie rachunku.

Do praw i obowiązków zmarłego, ściśle związanych z jego osobą,  należą m.in. prawo do udziału w wyborach, prawo do ochrony dóbr osobistych, obowiązek zapłacenia grzywny czy odbycia kary więzienia, zobowiązanie z umowy o dzieło, którą zawarł zmarły, prawo do renty, obciążenia lub prawa wynikające z decyzji administracyjnej wydanej na  nazwisko spadkodawcy. Takie prawa i obowiązki nie przejdą na spadkobierców.

Należałoby odpowiedzieć na pytanie, jaki charakter ma zobowiązanie czytelnika wobec towarzystwa ubezpieczeniowego.

Gdy ubezpieczyciel żąda zwrotu

Prawdopodobnie wynika ono z tzw. regresu ubezpieczeniowego: w pewnych ściśle określonych przypadkach zakład ubezpieczeń może zażądać od sprawcy szkody zwrotu wypłaconego poszkodowanemu odszkodowania. Jest to tzw. regres nietypowy, występujący  najczęściej  właśnie w ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej.

Ubezpieczyciel może wystąpić o zwrot pieniędzy do kierującego pojazdem tylko wtedy, gdy wystąpiły okoliczności wymienione w art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Chodzi o sytuacje, gdy kierujący:

Można powiedzieć, że regres ubezpieczeniowy to swego rodzaju odszkodowanie dla ubezpieczyciela za to, że poniósł odpowiedzialność wobec poszkodowanego, choć sprawca wypadku w sposób rażący i umyślny przyczynił się do powstania szkody.

Obowiązek naprawienia szkody należy do obowiązków cywilnoprawnych (uregulowanych w kodeksie cywilnym), a takie przechodzą na spadkobierców. Także zaspokojenie wierzytelności wynikającej z regresu ubezpieczeniowego podlega dziedziczeniu.

Rozdzielność małżeńska nie ma wpływu

Ustanowienie rozdzielności między małżonkami nie ma wpływu na ich prawa i obowiązki związane z dziedziczeniem. Małżonek dziedziczy po prostu z majątku odrębnego spadkodawcy, gdyż majątek wspólny nie istnieje. Również syn dziedziczył będzie z tego majątku, który przypadł czytelnikowi po ustanowieniu rozdzielności. Na poczet schedy dla syna zostanie zaliczona darowizna nieruchomości,  chyba że czytelnik i jego żona zastrzegli w akcie darowizny, że ma nie podlegać zaliczeniu. Miałoby to znaczenie, gdyby żona i syn czytelnika robili dział spadku i wpływałoby na ich udziały w spadku. Te z kolei decydują o zakresie odpowiedzialności za długi spadkowe, bo po dziale spadku każdy spadkobierca odpowiada za nie w stosunku do wielkości udziałów.