Potrzeby edukacyjne wobec zmian klimatu

Materiał partnera: SGH

Zmiany klimatu stają się punktem odniesienia oceny zasadności realizacji projektów i efektywności użytych technologii oraz formułowanych przepisów prawa. Są przyczynkiem do międzynarodowych dyskusji już nie tylko o przyczynach, ale przede wszystkim warunkach, na jakich powinien dokonywać się rozwój gospodarczy i społeczny.

Ewolucja w myśleniu

W ostatnich sześciu dekadach ludzkość doświadczyła ewolucji w myśleniu o roli i znaczeniu zmian klimatu. Diagnozy, formułowane w wyniku najpierw spostrzeżeń, a następnie badań, dały asumpt do wskazania potencjalnych zagrożeń. Ale to był dopiero początek zmian.

Foto: rp.pl

W kolejnym etapie pojawiły się organizacje międzynarodowe i grupa państw, liderów rozwoju społeczno-gospodarczego, którzy zaczęli wyznaczać cele w obszarze ograniczania negatywnego wpływu działalności człowieka na środowisko. Później przyszła rosnąca świadomość, że problem jest globalny i tylko przy zaangażowaniu wszystkich, a na pewno większości, można planować ograniczanie szkodliwych skutków. Wskazanie zagrożeń i prawdopodobnych scenariuszy uzmysłowiło nieuchronność przeobrażeń oraz skalę i zakres wpływu industrialnej i postindustrialnej działalności człowieka na Ziemi.

Zmiany klimatu są bowiem następstwem globalnego ocieplenia, którego przyczyn należy upatrywać w rosnącym użyciu paliw kopalnych, wylesianiu, intensywnej industrializacji, wysokiej dynamice rolnictwa i zmianach form produkcji rolnej na intensywne, realokacji produkcji przemysłowej, intensyfikacji transportu, a nade wszystko utrzymaniu wysokiego tempa wzrostu ludności.

Przyrost demograficzny i zmiany w strukturze konsumpcji dóbr i usług stały się w ostatnich dekadach impulsem do rozwoju społeczno-gospodarczego. Popyt kreuje zmiany w sposobie wytwarzania, skutkując niespotykaną dotąd intensywnością, wywołując rywalizację w walce o wielkość i koszt wytwarzanej energii elektrycznej, żywności, wyrobów przemysłowych i rodzajów świadczonych usług.

Jednocześnie daje podstawy do nowego porządku świata, w którym dotąd najwyżej rozwinięte państwa ustąpiły miejsca ambitnym gospodarkom wschodzącym, wyznaczając oczekiwania i kreśląc plany rozwoju tym, którzy idą za nimi.

W efekcie tej rywalizacji mamy konflikty o zasoby i wojny o przewagi konkurencyjne. Ale to tylko jedna płaszczyzna, na której interesariusze przedstawiają swoje oczekiwania. Druga to zachowania konsumentów, których potrzeby w zakresie dostępności dóbr i usług stale rosną.

A powodem jest nie tylko wzrost populacji, ale także zamożności, która umożliwia sięganie po dobra wcześniej niedostępne, zwiększa poziom aspiracji, wywołuje ruchy migracyjne i intensyfikuje mobilność.

Trudno oczekiwać, że w krajach najsłabiej rozwiniętych, doświadczających konwergencji albo jej oczekujących, można spodziewać się samoograniczenia konsumpcji. To nadrabianie zaległości rozwojowych stwarza jeszcze na kilka dekad przestrzeń do zaspokajania potrzeb podstawowych i wyższego rzędu.

Jednocześnie mieszkańcy wysoko gospodarczo rozwiniętych państw doświadczają demokratyzacji społeczeństwa, wzrostu świadomości i odpowiedzialności za wybory dóbr i usług. Popularność ekologii, mody na minimalizm, ograniczania konsumpcji, zmienia zachowania i wpływa na postawy producentów i usługodawców. Podkreśla znaczenie jakości, a nie ilości. W konsekwencji obserwujemy przenikanie się tych dwóch płaszczyzn, odmiennych zachowań i oczekiwań, i rosnących napięć.

Koszty zmian klimatu

Tymczasem świat nieuchronnie zmierza ku dalszemu wzrostowi temperatur o 0,2 st. C co dziesięć lat i zanieczyszczenia powietrza, wywołując szereg zagrożeń, wśród których najczęściej wymieniane są: wzrost prawdopodobieństwa występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych (susze, powodzie), zagrożenie wyginięcia raf koralowych, ograniczenia lodu Grenlandii czy podniesienia poziomu mórz.

Koszty zmian klimatu to nie tylko zapobieganie negatywnym skutkom środowiskowym, ale także uruchamianie mechanizmów ekonomicznych przeciwdziałających wzrostowi cen żywności i osłabiających deficyt żywności. A przede wszystkim to podejmowanie działań na rzecz zmiany technik i technologii produkcji rolnej i przemysłowej oraz świadczenia usług transportowych, aby zmienić źródła nośników energii i zmniejszyć emisje. Inicjatywy dotyczą także zmian zachowań konsumentów i służą zwiększeniu świadomości warunków, w jakich produkowane są dobra oraz skutków określonych wyborów, np. środków transportu lub źródeł napędów pojazdów.

Aby działania te przyniosły zamierzone efekty, konieczne jest ustawiczne zwiększanie świadomości społeczeństw, czemu służyć ma edukacja.

Przykładem inicjatywy służącej kształceniu nowych postaw, tak wśród przedsiębiorców, jak i przedstawicieli władz lokalnych i regionalnych i wszystkich tych, którzy w samorządach odpowiadają za realizację polityki społecznej i inwestycje infrastrukturalne oraz środowisko, jest Międzyuczelniana Akademia Klimatu. To konsorcjum trzech uczelni: Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie i Uniwersytetu Wrocławskiego, które reprezentując odmienne dyscypliny nauki, przygotowało program studiów podyplomowych.

Ideą tworzących te studia było przygotowanie słuchaczy do zdobycia praktycznej wiedzy w zakresie przyczyn postępujących zmian klimatu, możliwości przeciwdziałania im, ich wpływu na środowisko i funkcjonowanie społeczeństw, gospodarek, jednostek samorządowych, organizacji i przedsiębiorstw oraz obowiązujących i planowanych regulacji związanych ze zmianami klimatycznymi na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym.