Jakie zmiany w działalności leczniczej

Nowe regulacje zawarto w ustawie z 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw (dalej nowelizacja). Oprócz ustawy o działalności leczniczej (dalej u.d.l.), zmieniono nią także m.in. ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej u.ś.o.z.). Nowe przepisy wpłynęły na zakres uprawnień jednostek samorządu terytorialnego (dalej j.s.t.). Nowelizacją wprowadzono m.in.:

- zakaz zbywania udziałów i akcji w spółkach kapitałowych z udziałem j.s.t., jeśli w wyniku zbycia utraciłyby one pakiet większościowy udziałów albo akcji (czyli co najmniej 51 proc. kapitału zakładowego spółki),

- zasadę niewypłacania dywidendy w spółkach kapitałowych, w których j.s.t. posiada ponad 51 proc. udziałów albo akcji,

- dopuszczalność tworzenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (dalej s.p.z.o.z.), zmianę postępowania w razie wystąpienia straty netto w s.p.z.o.z. oraz dopuszczalność zmiany podmiotu tworzącego s.p.z.o.z., a także

- możliwość finansowania i lokalnego kontraktowania przez j.s.t. określonych świadczeń opieki zdrowotnej.

Zbywanie udziałów lub akcji

W uzupełnionym nowelizacją art. 6 ust. 2 u.d.l. przewidziano, że j.s.t. może utworzyć i prowadzić podmiot leczniczy w formie: spółki kapitałowej (czyli akcyjnej bądź z ograniczoną odpowiedzialnością), jednostki budżetowej oraz s.p.z.o.z.

Do takiej spółki kapitałowej utworzonej przez j.s.t. nie stosuje się przepisów o gospodarce komunalnej (art. 6 ust. 4 u.d.l.). J.s.t. może także przystępować do spółki kapitałowej wykonującej działalność leczniczą (art. 6 ust. 8 u.d.l.).

Przykład:

Publiczna uczelnia medyczna utworzyła spółkę kapitałową, która wykonuje działalność leczniczą polegającą na realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia, w tym wdrażaniem nowych technologii medycznych i metod leczenia. W takiej spółce wartość nominalna udziałów albo akcji należących do uczelni medycznej nie może stanowić mniej niż 51 proc. kapitału zakładowego spółki, a uczelnia ta dysponuje bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu. Udziały albo akcje w tego rodzaju spółce, poza uczelniami medycznymi, mogą posiadać tylko Skarb Państwa, j.s.t. oraz jednoosobowe spółki Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (art. 6 ust. 7 u.d.l,).

W dodanym nowelizacją art. 6 ust. 9 u.d.l. zastrzeżono, że w spółce kapitałowej utworzonej przez Skarb Państwa lub j.s.t. bądź do której przystąpiły te podmioty, wartość nominalna udziałów albo akcji należących do Skarbu Państwa lub j.s.t. nie może stanowić mniej niż 51 proc. kapitału zakładowego spółki oraz Skarb Państwa lub j.s.t. dysponuje bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu. Ograniczeń tych nie stosuje się w przypadku, jeżeli nabywcą lub obejmującym akcje spółki prowadzącej działalność w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego jest spółka kapitałowa, wobec której kontrolę sprawuje Skarb Państwa (art. 6 ust. 10 u.d.l.).

Po nowelizacji, Skarb Państwa lub j.s.t. może zatem dokonywać zbycia udziałów albo akcji w swojej spółce, pod warunkiem, że wartość nominalna udziałów albo akcji należących do podmiotu publicznego nadal będzie stanowić nie mniej niż 51 proc. kapitału zakładowego spółki, a podmiot ten będzie dysponować bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu. Własność odpowiednio udziałów albo akcji nadal należy do Skarbu Państwa bądź j.s.t., ale mogą one zbywać udziały albo akcje tylko do poziomu 49 proc. Zgodnie z uzasadnieniem nowelizacji, rozwiązanie to ma zahamować proces zbywania udziałów albo akcji spółek kapitałowych Skarbu Państwa lub j.s.t., wykonujących działalność leczniczą. Posiadanie większościowego pakietu udziałów albo akcji oraz kontrola nad organami spółki na zapewnić podmiotom publicznym decydujący wpływ na funkcjonowanie spółki.

Wprowadzone nowelizacją ograniczenia stosuje się do spółek, w których w dniu wejścia w życie nowelizacji (15 lipca b.r.) Skarb Państwa, j.s.t. lub uczelnia medyczna posiadały udziały albo akcje o wartości nominalnej nie mniejszej niż 51 proc. kapitału zakładowego spółki oraz uprawnienie do dysponowania bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu.

Przykład:

Powiat utworzył i prowadzi podmiot leczniczy w formie spółki kapitałowej (sp. z o.o.). W dniu wejścia w życie nowelizacji miał w niej udziały o wartości nominalnej nie mniejszej niż 51 proc. kapitału zakładowego oraz uprawnienie do dysponowania bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników. W takim przypadku obowiązuje go wprowadzony nowelizacją zakaz zbywania udziałów prowadzącego do utraty pakietu większościowego. Gdyby jednak przez 15 lipca br. podjęto czynności mające na celu zbycie udziałów w takiej spółce lub skutkujące utratą uprawnienia do dysponowania przez powiat bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników, to takie czynności zachowałyby ważność (art. 36 nowelizacji). Nowelizacja nie narusza bowiem tzw. interesów w toku.

Ważne:

Podmioty lecznicze w formie spółki kapitałowej utworzonej przez Skarb Państwa lub j.s.t., bądź do której przystąpiły te podmioty, mają obowiązek dostosować odpowiednio umowę spółki z o.o. albo statut spółki akcyjnych do ograniczeń wynikających z nowelizacji do 31 grudnia 2017 r.

Zakaz wypłaty dywidendy

W dodanym nowelizacją art. 6 ust. 11 u.d.l. przyjęto, że w spółce kapitałowej, w której Skarb Państwa, j.s.t. lub uczelnia medyczna posiada udziały albo akcje o wartości nominalnej nie mniejszej niż 51 proc. kapitału zakładowego spółki, nie wypłaca się dywidendy. Jak zwrócono uwagę w uzasadnieniu nowelizacji, z uwagi na zasadę ochrony praw nabytych, ochronę własności i równości wobec prawa, nie można jednak stosować tej regulacji do spółek kapitałowych, w których w dniu wejścia w życie nowelizacji wskazane wyżej podmioty publiczne nie posiadały 100 proc. udziałów albo akcji.

W art. 37 ust. 1 nowelizacji zastrzeżono zatem, że zaliczka pobrana przed dniem wejścia w życie nowelizacji (15 lipca br.) na poczet dywidendy nie podlega zwrotowi. Zakazu wypłaty dywidendy nie stosuje się także do spółek kapitałowych, w których w dniu wejścia w życie nowelizacji Skarb Państwa, j.s.t. lub uczelnia medyczna nie były jedynymi wspólnikami albo akcjonariuszami w okresie, w którym podmioty niebędące Skarbem Państwa, j.s.t. lub uczelnią medyczną, a będące akcjonariuszami lub wspólnikami tych spółek w dniu wejścia w życie nowelizacji, posiadają te udziały lub akcje (art. 37 ust. 2 nowelizacji).

Tworzenie samodzielnych zakładów

W nowelizacji przywrócono także możliwość tworzenia przez Skarb Państwa reprezentowany przez ministra, centralny organ administracji rządowej albo wojewodę, j.s.t. oraz publiczną uczelnię medyczną samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Zgodnie z uzasadnieniem nowelizacji, wobec faktu, że u.d.l. zawiera przepisy dotyczące funkcjonowania s.p.z.o.z. nie ma podstaw zakaz tworzenia tych podmiotów.

Przykład:

Gmina rozważa utworzenie s.p.z.o.z. Zgodnie z dodanym nowelizacją art. 50a u.d.l., przy tworzeniu s.p.z.o.z. należy uwzględnić konieczność zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli oraz racjonalnej organizacji opieki zdrowotnej, a utworzenie s.p.z.o.z. następuje w drodze rozporządzenia, zarządzenia albo uchwały właściwego organu podmiotu tworzącego taką placówkę (w rozpatrywanym przypadku uchwały rady gminy).

Rozporządzenie, zarządzenie albo uchwała, o których mowa powyżej, powinny zawierać: nazwę i siedzibę s.p.z.o.z., określenie rodzaju działalności leczniczej oraz określenie mienia, w które wyposaża się ten podmiot leczniczy. S.p.z.o.z. podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i z chwilą wpisania do tego rejestru uzyskuje osobowość prawną. W celu wzmocnienia nadzoru, zgodnie z dodanym nowelizacją art. 53a u.d.l., w terminie do 31 maja każdego roku kierownik s.p.z.o.z. ma obowiązek sporządzić i przekazać podmiotowi tworzącemu raport o sytuacji ekonomiczno-finansowej s.p.z.o.z., zawierający m.in. analizę tej sytuacji za poprzedni rok obrotowy oraz jej prognozę na kolejne 3 lata obrotowe.

W zmienionym art. 59 u.d.l. przyjęto, że s.p.z.o.z. powinien pokryć stratę netto we własnym zakresie, poprzez zmniejszenie funduszu zakładu. W takim przypadku nie ma obowiązku pokrywania straty przez podmiot tworzący. Wartość majątku s.p.z.o.z. określają: fundusz założycielski oraz fundusz zakładu, przy czym – po nowelizacji - fundusz założycielski stanowi wartość wydzielonej s.p.z.o.z. części mienia Skarbu Państwa, j.s.t. lub uczelni medycznej, w tym przekazanego w nieodpłatne użytkowanie, a fundusz zakładu stanowi wartość majątku s.p.z.o.z. po odliczeniu funduszu założycielskiego.

Dopiero w sytuacji, gdy strata netto za rok obrotowy nie może zostać pokryta przez s.p.z.o.z. z funduszu zakładu i po dodaniu kosztów amortyzacji ma wartość ujemną, podmiot tworzący powinien skorzystać z jednego z dwóch następujących rozwiązań, czyli:

- w ciągu 9 miesięcy od upływu terminu do zatwierdzenia sprawozdania finansowego s.p.z.o.z. pokryć stratę netto za rok obrotowy tego zakładu w kwocie, jaka nie może być pokryta z funduszu zakładu, ale nie wyższej niż suma straty netto i kosztów amortyzacji albo

- w ciągu 12 miesięcy od upływu terminu do zatwierdzenia sprawozdania finansowego s.p.z.o.z. wydać rozporządzenie, zarządzenie bądź podjąć uchwałę o likwidacji s.p.z.o.z.

Strata netto i koszty amortyzacji dotyczą roku obrotowego objętego sprawozdaniem finansowym.

W art. 38 ust. 1 nowelizacji zastrzeżono, że obowiązek wydania rozporządzenia albo zarządzenia, bądź podjęcia uchwały o likwidacji s.p.z.o.z., o którym mowa powyżej, stosuje się po raz pierwszy w związku ze stratą netto wynikającą ze sprawozdania finansowego za 2017 rok, a w przypadku s.p.z.o.z., dla których rok obrotowy nie jest rokiem kalendarzowym, ze sprawozdania finansowego za pierwszy rok obrotowy rozpoczęty po dniu wejścia w życie nowelizacji.

Przykład:

Załóżmy, że w sprawozdaniu finansowym s.p.z.o.z. wystąpi strata netto. W takim przypadku, zgodnie z dodanym nowelizacją art. 59 ust. 4 u.d.l., kierownik s.p.z.o.z., w terminie trzech miesięcy od upływu terminu do zatwierdzenia sprawozdania finansowego, będzie musiał (z uwzględnieniem raportu o sytuacji ekomoniczno-finansowej) sporządzić program naprawczy, na okres nie dłuższy niż 3 lata, i przedstawić go podmiotowi tworzącemu w celu zatwierdzenia. Taki obowiązek będzie ciążyć na nim niezależnie od pokrywania straty we własnym zakresie przez s.p.z.o.z., bądź przez podmiot tworzący.

Pierwszy program naprawczy, o którym mowa powyżej, trzeba będzie sporządzić w związku ze stratą netto wynikającą ze sprawozdania finansowego za 2016 rok, a w przypadku s.p.z.o.z., dla których rok obrotowy nie jest rokiem kalendarzowym, ze sprawozdania finansowego za pierwszy rok obrotowy rozpoczęty po dniu wejścia w życie nowelizacji, czyli 15 lipca b.r. (art. 38 ust. 2 nowelizacji).

W dodanym nowelizacją art. 67a u.d.l. przewidziano także możliwość zmiany podmiotu tworzącego s.p.z.o.z. Takiej zmiany dokonuje się na podstawie porozumienia zawartego między podmiotem, który dotychczas wykonywał uprawnienia i obowiązki podmiotu tworzącego (podmiot przekazujący), a podmiotem, który przejmie te uprawnienia i obowiązki (podmiot przejmujący).