Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 9 grudnia 2016 r. 61-IBPP2.4512.759. 2016.2.WN) rozstrzygnął kwestię możliwości zastosowania zwolnienia z VAT w przypadku odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości zabudowanej drogą publiczną. Interpretacja została wydana na wniosek powiatu, będącego czynnym podatnikiem VAT, który w 1999 r. nabył nieodpłatnie własność działki zabudowanej drogą powiatową na podstawie przepisów wprowadzających ustawy reformujące administrację publiczną. Następnie, w 2009 r. ww. nieruchomość została przejęta z mocy prawa przez województwo na podstawie decyzji wojewody. W związku z przejęciem rzeczonej nieruchomości przez województwo została także wydana decyzja ustalająca wysokość odszkodowania z tytułu wywłaszczenia, które to odszkodowanie zostało wypłacone na rzecz powiatu w 2011 r.
Na tle tak zarysowanego stanu faktycznego, powiat powziął wątpliwość odnośnie opodatkowania VAT opisanej czynności, a konkretnie w kwestii możliwości zastosowania zwolnienia z VAT. Przedstawiając swoje stanowisko w sprawie, powiat wskazał, że zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT przeniesienie własności z nakazu władzy publicznej lub z mocy prawa za odszkodowaniem stanowi dostawę towarów w rozumieniu ustawy o VAT.
Ponadto, powiat podkreślił, że zgodnie z art. 29a ust. 8 ustawy o VAT (a w roku 2011 –przepisu art. 29 ust. 5) w przypadku dostawy budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu. Zatem grunty zabudowane budowlą tj. drogą lub jej częścią podlegają opodatkowaniu według stawki właściwej dla budowli (drogi) na nich posadowionej.
Rozważając kwestię zwolnienia z VAT wnioskodawca wskazał na art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT, zgodnie z którym zwalnia się z VAT dostawę budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim a pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż dwa lata. Natomiast przez pierwsze zasiedlenie – zgodnie z art. 2 pkt 14 ustawy o VAT – rozumie się oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, po ich wybudowaniu lub ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30 proc. wartości początkowej.
Zdaniem powiatu, w zaistniałym stanie faktycznym, przed przejęciem przedmiotowej nieruchomości przez województwo nie doszło do pierwszego zasiedlenia, gdyż powiat nabył drogę nieodpłatnie i nie wykorzystywał jej do czynności opodatkowanych. W konsekwencji, powiat stanął na stanowisku, że zastosowanie znajdzie zwolnienie wskazane w art. 43 ust. 1 pkt 10a, zgodnie z którym zwalnia się dostawę budynków, budowli lub ich części nieobjętą zwolnieniem, o którym mowa w pkt 10 (czyli dokonywaną przed pierwszym zasiedleniem lub przed upływem dwóch lat od pierwszego zasiedlenia), pod warunkiem, że w stosunku do tych obiektów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a dokonujący ich dostawy nie ponosił wydatków na ich ulepszenie, w stosunku do których miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a jeżeli ponosił takie wydatki, to były one niższe niż 30 proc. wartości początkowej tych obiektów.
Dyrektor izby skarbowej uznał stanowisko powiatu za nieprawidłowe, ponieważ wnioskodawca wywodził prawidłowy skutek prawnopodatkowy (zwolnienie z VAT), lecz wskazał błędną podstawę prawną. Organ doszedł bowiem do wniosku, iż w przedstawionym stanie faktycznym, wbrew twierdzeniom powiatu, doszło do pierwszego zasiedlenia i minęły od tego momentu dwa lata. Na poparcie swojego stanowiska organ wskazał na wyrok NSA z 14 maja 2015 r. o sygn. I FSK 382/14, w którym sąd stwierdził, że ustawa o VAT w zakresie definicji pierwszego zasiedlenia nie jest zgodna z dyrektywą unijną, gdyż uzależnia pierwsze zasiedlenie od wydania budynku/budowli w ramach czynności podlegającej opodatkowaniu. Wobec powyższego organ stwierdził, że pierwsze zasiedlenie należy rozumieć możliwie szeroko, w tym także użycie nieruchomości na potrzeby własnej działalności gospodarczej. Zatem w omawianej sprawie znajdzie zastosowanie zwolnienie określone w art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT.
Komentarz eksperta
Janina Fornalik, doradca podatkowy, partner w MDDP
Moim zdaniem stanowisko zaprezentowane w omawianej interpretacji jest niesłuszne z kilku powodów. W mojej ocenie sprzedaż nieruchomości w sytuacji przedstawionej we wniosku w ogóle nie powinna podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Po pierwsze, w sytuacji gdy powiat nabył przedmiotową nieruchomość nieodpłatnie z mocy prawa i nie była ona wykorzystywana w ramach działalności gospodarczej powiatu, wówczas dokonując sprzedaży nieruchomości powiat nie działa w charakterze podatnika VAT, a zatem czynność ta w ogóle nie powinna podlegać opodatkowaniu VAT. Takie stanowisko wynika z postanowienia Trybunału Sprawiedliwości UE z 20.03.2014 r. w sprawie C-72/13 (Gmina Wrocław), a także jest potwierdzane w wyrokach sądów administracyjnych, np. w wyroku NSA z 5grudnia 2014 r. (sygn. akt I FSK 1547/14), wyroku WSA w Gliwicach z 12 lipca 2016 r. (sygn. III SA/Gl 2483/15). Organy podatkowe wydają jednak w tym zakresie niekorzystne interpretacje, uznając, że sprzedaż nieruchomości w takiej sytuacji powinna podlegać opodatkowaniu VAT według właściwej stawki. Drugim aspektem wątpliwym w omawianej interpretacji jest uznanie, że wywłaszczenie za odszkodowaniem otrzymywanym przez powiat podlega opodatkowaniu VAT, mimo że w tej sprawie zgłoszone jest zapytanie prejudycjalne do TSUE (postanowienie NSA z 14 września 2016 r., sygn. akt I FSK 1857/13).
