Wybory samorządowe: jak prowadzić i rozliczać kampanię wyborczą

Kampania wyborcza

11. Agitacja wyborcza

Komitety wyborcze, kandydaci oraz wyborcy, prowadząc agitację, nie mogą organizować konkursów, gier i loterii, w których można wygrać nagrody pieniężne lub przedmioty o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zazwyczaj używanych w celach reklamowych lub promocyjnych.

Czytaj także: Wybory samorządowe 2018: Kto przywiezie karty, kto policzy głosy - I odc. cyklu

Przedmiotami promocyjnymi mogą być np. długopisy czy breloczki, przy czym na materiałach tych musi być wyraźnie oznaczone, od którego komitetu pochodzą. Nie można również rozdawać przedmiotów o wyższej wartości niż wartość przedmiotów zazwyczaj używanych w celach promocyjnych. Nie można także podawać ani dostarczać napojów alkoholowych nieodpłatnie lub po zaniżonych cenach w ramach promocji danego kandydata czy komitetu.

Agitacji nie można prowadzić:

1) na terenie urzędów administracji rządowej, samorządowej oraz sądów;

2) w zakładach pracy w sposób, który zakłócałby normalne funkcjonowanie;

3) w lokalu wyborczym (w czasie głosowania);

4) w jednostkach wojskowych;

5) na terenie szkół wobec uczniów i uczennic niepełnoletnich.

Możliwe jest jednak wynajęcie w szkole sali, w której będą odbywały się spotkania kandydatów z wyborcami, ale po godzinach zajęć, w których uczestniczy niepełnoletnia młodzież.

Umieszczanie plakatów

Plakaty i hasła wyborcze mogą być umieszczane na nieruchomościach, obiektach lub urządzeniach ogłoszeniowych po uzyskaniu zgody właściciela, osoby lub firmy zarządzającej. Umieszczenie ich musi gwarantować poszanowanie prawa własności, mienia i bezpieczeństwa osób.

Pełnomocnicy komitetów wyborczych zobowiązani są do usunięcia plakatów i haseł wyborczych w terminie 30 dni po dniu wyborów, chyba że właściciel nieruchomości lub urządzenia wyraził zgodę na ich pozostawienie. W przeciwnym razie mogą one zostać usunięte przez służby porządkowe gminy (miasta) na koszt komitetu wyborczego.

Rozpowszechnianie informacji

Materiały wyborcze, czyli ulotki, plakaty, hasła, a także wypowiedzi, nie mogą zawierać informacji nieprawdziwych. W wypadku rozpowszechniania takich informacji pełnomocnik komitetu wyborczego lub kandydat może się zwrócić do sądu okręgowego o wydanie:

1) zakazu rozpowszechniania nieprawdziwych informacji;

2) przepadku materiałów zawierających nieprawdziwe informacje;

3) nakazania sprostowania informacji;

4) nakazania przeproszenia;

5) nakazania wpłaty kwoty pieniężnej na rzecz organizacji pożytku publicznego.

Sprawy z tego zakresu są sprawami szczególnymi, dlatego sądy rozpatrują je w ciągu 24 godzin od złożenia wniosku. Od orzeczenia sądu okręgowego przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego. Sąd apelacyjny rozpatruje sprawę w ciągu 24 godzin. Jego orzeczenie jest ostateczne.

Sprostowanie nieprawdziwych informacji następuje w ciągu 48 godzin na koszt osoby zobowiązanej.

Zakończenie kampanii wyborczej

Zakończenie kampanii, czyli cisza wyborcza, obowiązuje na 24 godziny przed dniem głosowania i kończy się wraz z zamknięciem lokali wyborczych.

12. Finansowanie kampanii wyborczej

Limity wydatków w wyborach radnych

Komitety wyborcze mają na swoją kampanię wyborczą określony limit wydatków. W wyborach do rad limit ten oblicza się, mnożąc kwotę przypadającą na jeden mandat radnego przez liczbę mandatów przypadających na okręg wyborczy. Jest to:

1) do rad w gminach liczących do 40 000 mieszkańców – 1000 zł;

2) do rad w gminach liczących powyżej 40 000 mieszkańców oraz rad dzielnic m.st. Warszawy – 1200 zł;

3) do rady powiatu – 2400 zł;

4) do rady miasta w miastach na prawach powiatu – 3600 zł;

5) do sejmiku województwa – 6000 zł.

Na przykład:

Komitet B zarejestrował swoich kandydatów w wyborach do rady powiatu w dwóch okręgach wyborczych. W jednym z tych okręgów liczba mandatów wynosi sześć, w drugim – cztery. Liczba mandatów w okręgach, w których komitet zarejestrował kandydatów, wynosi zatem dziesięć. 10 × 2400 = 24 000 zł, co stanowi limit komitetu B na wydatki na kampanię wyborczą.

Im więcej okręgów, w których komitet zarejestrował swoich kandydatów, tym limit na wydatki kampanijne będzie większy, niezależnie od tego, czy kandydaci z tego komitetu zdobędą mandat, czy też nie.

Limit wydatków w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast

W wyborach wójta limit wydatków na prowadzenie kampanii wyborczej oblicza się w ten sposób, że:

1) w gminach do 500 000 mieszkańców – mnoży się liczbę osób mieszkających w tej gminie przez kwotę 0,60 zł;

2) w gminach powyżej 500 000 mieszkańców – mnoży się pierwsze 500 000 przez kwotę 0,60 zł, a nadwyżkę powyżej 500 000 mnoży się przez kwotę 0,30 zł.

Na przykład:

Gmina B liczy 560 000 mieszkańców, a zatem pierwsze 500 000 mnoży się przez 0,60 zł. 500 000 × 0,60 zł = 300 000 zł. Nadwyżkę zaś, czyli 60 000, mnoży się przez 0,30 zł. 60 000 × 0,30 zł = 18 000 zł. Limit komitetu wyborczego na kampanię wójta wynosi 300 000 + 18 000 = 318 000 zł.

Źródła finansowania

Komitety wyborcze pokrywają swoje wydatki wyłącznie z własnych źródeł. Są to:

1) wpłaty od obywateli, którzy mają miejsce zamieszkania w Polsce, dokonywane wyłącznie na rachunek bankowy;

2) kredyty bankowe zaciągane wyłącznie na cele związane z wyborami.

Wpłaty od obywateli nie mogą przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Według stanu na dzień zarządzenia wyborów minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 2100 zł, zatem wpłaty te nie mogą przekroczyć 31 500 zł. Przekroczenie tego limitu skutkować będzie przepadkiem nadwyżki na rzecz Skarbu Państwa.

Aby komitet wyborczy mógł przyjmować wpłaty, musi otworzyć rachunek bankowy, dokonać wpisu do Rejestru Gospodarki Narodowej (REGON) oraz posiadać NIP. Komitet wyborczy otwiera rachunek na podstawie zaświadczenia o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego wydanego przez Państwową Komisję Wyborczą lub komisarza wyborczego.

Komitet wyborczy ma obowiązek prowadzić rejestr zaciągniętych kredytów i wpłat dokonywanych przez osoby fizyczne, jeżeli wpłata przekroczyła 2100 zł. W tym celu komitet zobowiązany jest do założenia strony internetowej, którą na bieżąco uaktualnia.

Obowiązek ten nie dotyczy komitetów, które zgłaszają kandydatów tylko do rady gminy lub tylko do rady powiatu.

Komitet może przyjmować korzyści majątkowe o charakterze niepieniężnym jedynie od osób fizycznych (nie firm), np. w formie:

1) nieodpłatnego rozpowszechniania plakatów i ulotek wyborczych;

2) pomocy w pracach biurowych;

3) wykorzystania przedmiotów i urządzeń, w tym pojazdów mechanicznych;

4) nieodpłatnego udostępniania miejsc do prezentowania materiałów wyborczych.

13. Sprawozdania finansowe

Pełnomocnik wyborczy lub pełnomocnik finansowy składa organowi, który zarejestrował komitet wyborczy, sprawozdanie z wydatków wyborczych w terminie trzech miesięcy od dnia zakończenia wyborów.

Wzór sprawozdania finansowego oraz zakres informacji, które powinny się znaleźć w sprawozdaniu, określa rozporządzenie ministra finansów w sprawie sprawozdania finansowego komitetu wyborczego.

14. Cisza wyborcza

Zakończenie kampanii, czyli cisza wyborcza, rozpoczyna się 24 godziny przed dniem głosowania (czyli o godz. 24 w piątek, 19 października 2018 r.). W trakcie ciszy wyborczej nie można prowadzić agitacji wyborczej, czyli publicznie nakłaniać do głosowania na konkretnego kandydata, roznosić ulotek, rozwieszać plakatów. Jednak wszystkie materiały agitacyjne (plakaty, ogłoszenia), które zostały rozwieszone lub umieszczone przed rozpoczęciem ciszy wyborczej, mogą pozostać na swoich miejscach. Agitacja wyborcza zabroniona jest także w internecie.

W trakcie trwania ciszy wyborczej dopuszczalne jest jedynie namawianie do samego aktu głosowania (bez wskazywania na komitet lub kandydata), a więc prowadzenie kampanii profrekwencyjnej, mającej na celu udział jak największej liczby wyborców w głosowaniu.

Naruszenia ciszy wyborczej, czyli m.in. wywieszanie w czasie jej trwania plakatów, haseł, podawanie sondaży przedwyborczych czy prowadzenie kampanii wyborczej w inny sposób, można zgłaszać organom ścigania: policji i prokuraturze.

Naruszenie ciszy wyborczej zagrożone jest karą grzywny. Jej wysokość uzależniona jest od sądu, w którym sprawa o naruszenie się toczy.

Na podstawie: Beata Tokaj „Słowniczek wyborczy – wybory 2018"