Jednostki samorządu terytorialnego (jst) mogą przekazywać dotacje na różne cele. Jednym z nich są zabytki wpisane do rejestru. Podstawą prawną przekazywania tych dotacji jest art. 81 ust. 1 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej uooz). Stanowi on, że: „W trybie określonym odrębnymi przepisami dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru może być udzielona przez organ stanowiący gminy, powiatu lub samorządu województwa, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale."
Konieczne dwie uchwały
Na podstawie powyższej delegacji ustawowej organy stanowiące jst, powiny zatem określić zasady przyznawania dotacji dla wszystkich podmiotów spełniających warunki określone w ww. ustawie. Jednak wybór konkretnych beneficjentów dotacji winien zostać dokonany również przez organy stanowiące, ale może to nastąpić tylko w oparciu o zasady określone przez ten organ w odrębnej uchwale. Zatem, aby udzielić takiej dotacji określonemu podmiotowi wymagane są dwie uchwały organu stanowiącego, np. w gminie – rady gminy.
Na kanwie stosownych regulacji prawnych ww. ustawy, a zasadniczo w oparciu o ww. art. 81 ust. 1 uooz, jednostki samorządu terytorialnego przyjmują uchwały dotacyjne, które często zawierają różne wady prawne. Katalog tych wad jest zróżnicowany, niektóre są mniejszej, inne większej wagi. Postaram się w tym tekście przybliżyć niektóre z częstych naruszeń stwierdzanych przez regionalne izby obrachunkowe w trakcie prowadzonych postępowań nadzorczych.
Zabytek czy układ urbanistyczny
W jst pojawiają się problemy interpretacyjne związane z treścią art. 81 uooz, dotyczące ustalenia możliwego zakresu dotowania w uchwale dotacyjnej. W praktyce chodzi o to, czy dotacja może być tylko na prace przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, czy również na prace przy obiektach (budynkach) niemających statusu takiego zabytku ale położonych w tzw. układzie urbanistycznym wpisanym do rejestru zabytków. Dla oceny przywołanej problematyki kluczowe znaczenie ma wspomniany wyżej art. 81 ust. 1 uooz. W kontekście zaś wyżej wspomnianej regulacji i oceny dopuszczalności przeznaczenia dotacji na remont elewacji obiektów niebędących zabytkami ale położonych w układzie urbanistycznym wpisanym do rejestru zabytków, pomocnicze znaczenie może mieć m.in. stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zawarte w wyroku z 27 kwietnia 2016 r. (sygn. akt VII SA/Wa 2551/15):
Z orzecznictwa
„Zasadnicze znaczenie w sprawie ma to, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, budynek niebędący zabytkiem, położony na terenie układu urbanistycznego wpisanego do rejestru zabytków – nie staje się z mocy prawa zabytkiem. Jak słusznie podniesiono w skardze, wpisanie do rejestru zabytków układu urbanistycznego ma na celu zachowanie najcenniejszych elementów historycznego rozplanowania oraz kompozycji przestrzennej zespołu, czyli zachowanie w niezmienionym kształcie rozplanowania placów i ulic, ich przebiegu, szerokości i przekroju, a także gabarytów zabudowy i zasadniczych proporcji wysokościowych kształtujących zespół. Objęcie ochroną i opieką układu urbanistycznego, o czym mowa w art. 6 ust. 1 lit. b ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – ochronie i opiece podlega „układ urbanistyczny" – nie oznacza, że ochrona ta rozciąga się automatycznie na poszczególne elementy tego układu, skoro ustawodawca stanowi, że ochronie podlega "układ urbanistyczny", czyli pewien obszar. Nie oznacza to więc, że wszystkie elementy tego obszaru posiadają zabytkowe cechy uzasadniające indywidualny wpis do rejestru zabytków." – sygn. akt VII SA/Wa 2551/15