- Strona wniosła odwołanie od decyzji, która, jej zdaniem, narusza prawo, ale nie w rażący sposób. Czy w takim przypadku wniesienie odwołania może pogorszyć sytuację strony, która skorzystała z tego środka, z uwagi na rażące naruszenie interesu społecznego?
Tak.
W art. 139 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) przyjęto, że organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 28 marca 2018 r. (sygn. VII SA/Wa 1504/17, LEX nr 2472068) orzeczeniem na niekorzyść strony skarżącej - w rozumieniu tego przepisu - jest każde rozstrzygnięcie, które pogarsza sytuację odwołującego się w stosunku do tej, jaką miał przed wniesieniem odwołania. O tym, czy w konkretnym przypadku nastąpiło pogorszenie, przesądza zestawienie osnowy rozstrzygnięć obydwu instancji, przy czym podstawy dokonania ustaleń w tym zakresie nie stanowi żądanie odwołania, ale obiektywna sytuacja prawna strony ukształtowana decyzją odwoławczą (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 stycznia 2018 r., sygn. II GSK 2918/17, LEX nr 2472399).
W uchwale 7 sędziów NSA w Warszawie z 4 maja 1998 r. (sygn. FPS 2/98, ONSA 1998/3/79) przyjęto, że art. 139 k.p.a. nie ma zastosowania przy rozpatrywaniu sprawy przez organ I instancji w postępowaniu toczącym się w następstwie kasacyjnej decyzji organu odwoławczego, wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. (por. także wyrok NSA z 11 stycznia 2018 r., sygn. II FSK 1557/17, LEX nr 2445893). W wyroku WSA w Rzeszowie z 24 stycznia 2008 r. (sygn. II SA/Rz 675/07, LEX nr 487237) wyrażono także pogląd, że zakaz z art. 139 k.p.a. może być naruszony tylko przez organ odwoławczy (przy podejmowaniu rozstrzygnięć merytorycznych), w związku z czym nie może być mowy o naruszeniu tego przepisu w postępowaniu przed organem I instancji, przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.
Strona, która wniosła odwołanie, nie jest chroniona przed pogorszeniem swojej sytuacji, gdy zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny. Zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z 24 marca 2005 r. (sygn. VI SA/Wa 1149/04, LEX nr 189182), pojęcie rażącego naruszenia prawa w rozumieniu art. 139 k.p.a. obejmuje wszelkie przypadki kwalifikowanego naruszenia prawa wymienione w art. 145 § 1, art. 145a § 1 i art. 156 § 1 k.p.a. Wyrażany jest pogląd, że rażące naruszenie interesu społecznego nie jest samoistnym kryterium odstąpienia od zakazu wyrażonego w art. 139 k.p.a. i wchodzi w grę dopiero wtedy, gdy w postępowaniu odwoławczym zostanie stwierdzona wadliwość decyzji, chociażby nie w rażącym stopniu (wyrok WSA w Warszawie z 20 września 2007 r., sygn. VI SA/Wa 1111/07, LEX nr 439035). Podkreśla się także, że zasadą jest niepogarszanie sytuacji prawnej odwołującej się strony i takie pogorszenie powinno ograniczać się do absolutnie wyjątkowych sytuacji (wyrok NSA w Warszawie z 28 czerwca 1994 r., sygn. V SA 194/94, LEX nr 1689139).
