Wystawa prac Jana Berdyszaka: Jak wyjść poza kwadrat lub koło

W sopockiej Państwowej Galerii Sztuki otwarto wystawę Jana Berdyszaka. Mija pięć lat od śmierci tego wyjątkowego artysty.

Aktualizacja: 03.04.2019 17:38 Publikacja: 03.04.2019 17:38

Passe–par–tout Horyzontu, 1984 i Wokół obrazu XXVII 1983

Passe–par–tout Horyzontu, 1984 i Wokół obrazu XXVII 1983

Foto: PGS/Mat. Pras.

Jan Berdyszak był malarzem, rzeźbiarzem, autorem instalacji, teoretykiem sztuki, laureatem prestiżowej Nagrody im. Jana Cybisa w 1978 roku. Na pytanie, czym jest dla niego sztuka, odpowiedział przed laty Elżbiecie Dzikowskiej: „Rozpoznawaniem naszych wewnętrznych i zewnętrznych możliwości dotyczących różnych obszarów, w których przychodzi nam egzystować”.

Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Poznaniu w 1958 roku. Punktem wyjścia dla jego rozważań była forma przestrzenna. Od 1959 roku realizował cykl „Szkicowników”, pozostawił ich setki. Miały formę zeszytów, notował nie tylko swoje wizualne pomysły, ale i przemyślenia natury filozoficznej. Niektóre notatki traktował jako szkic do projektu, inne powstawały już po ukończeniu dzieła.

Jednym z ostatnich większych wydarzeń wystawienniczych Berdyszaka była prezentacja w Poznaniu w 2006 roku. Równolegle można było oglądać jego prace w kilku miejscach miasta, m.in. w Galerii Piekary. Jej właściciel Cezary Pieczyński jest kuratorem obecnej ekspozycji w Sopocie.

– Berdyszak chciał, by sztuka była odbierana sensualnie – wyjaśnia Pieczyński. – Uważał, że istnieje potrzeba namacalnego jej dotknięcia przez widza, że to rodzaj transmisji energii, dla której artysta powinien dobrać najbardziej skuteczne środki. Swoje działanie utożsamiał z uprawianiem filozofii. Rozważał to, co w tradycyjnej sztuce malarskiej nie jest przedmiotem refleksji. Od tworzenia kompozycji kół zaczął zajmować go problem integralnego wymiaru dzieła, które nie jest zamknięte w kwadracie czy prostokącie, tylko ma własny, inny byt.

Na wystawie zebrano prawie 40 prac artysty. Najwcześniejsze – koła w technice drzeworytu – pochodzą z połowy lat 60., kiedy stosował on techniki graficzne. Jednak większość pochodzi z okresu od lat 70. aż do końca XX wieku, gdy w twórczości Berdyszaka dominowały „Obszary koncentrujące”. Kilka pokazanych bardzo istotnych, wykonanych na deskach, prac z tego cyklu jest atrakcją tym większą, że rzadko dotąd na wystawach pojawiały się obok siebie trzy takie obszary.

Obrazy na deskach Berdyszaka są obiektami przestrzennymi. Charakteryzują się wycięciem kwadratu bądź prostokąta, który w koncepcji artysty ma być punktem koncentracji odbioru. Związany z tym był ważny cykl „Modeli”. Powstały z tej samej idei – skupienia uwagi widza na regularnie wyciętej przestrzeni w obrazie.

Z kolei z tych dociekań narodził się cykl „Passe-par–tout”. Nie był już tak zamknięty w geometrycznych formach prostokątów czy kwadratów. Są to często kompozycje na deskach, zazwyczaj w bieli, szarości i czerni, czasem w kolorach pastelowych. Wystawa „Puste = Prawie wszystko” potrwa do 12 maja

Jan Berdyszak był malarzem, rzeźbiarzem, autorem instalacji, teoretykiem sztuki, laureatem prestiżowej Nagrody im. Jana Cybisa w 1978 roku. Na pytanie, czym jest dla niego sztuka, odpowiedział przed laty Elżbiecie Dzikowskiej: „Rozpoznawaniem naszych wewnętrznych i zewnętrznych możliwości dotyczących różnych obszarów, w których przychodzi nam egzystować”.

Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Poznaniu w 1958 roku. Punktem wyjścia dla jego rozważań była forma przestrzenna. Od 1959 roku realizował cykl „Szkicowników”, pozostawił ich setki. Miały formę zeszytów, notował nie tylko swoje wizualne pomysły, ale i przemyślenia natury filozoficznej. Niektóre notatki traktował jako szkic do projektu, inne powstawały już po ukończeniu dzieła.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sztuka
Omenaa Mensah i polskie artystki tworzą nowy rozdział Biennale na Malcie
Rzeźba
Rzeźby, które przeczą prawom grawitacji. Wystawa w Centrum Olimpijskim PKOl
Rzeźba
Trzy skradzione XVI-wieczne alabastrowe rzeźby powróciły do kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
Rzeźba
Nagroda Europa Nostra 2023 za konserwację Ołtarza Wita Stwosza
Rzeźba
Tony Cragg, światowy wizjoner rzeźby, na dwóch wystawach w Polsce