Ogólna ocena poziomu satysfakcji z pracy wśród osób z niepełnosprawnościami wynosi 3,72 na skali od 1 (bardzo niski) do 5 (wysoki) – pokazują wyniki pierwszego w Polsce badania „Barometr skutecznej aktywizacji", nad którym „Rzeczpospolita" objęła patronat medialny.
W badaniu przeprowadzonym przez Fundację Aktywizacja poza obiektywnymi parametrami zatrudnienia (wynagrodzenia, rodzaj umowy itp.) pytano też osoby z niepełnosprawnościami o ocenę poszczególnych obszarów pracy, takich jak płace, warunki pracy (np. dostęp do urlopu, BHP,), relacje w firmie czy wpływ pracy na ich życie i aktywność społeczną. Jak dowodzą wyniki barometru, osoby z z niepełnosprawnościami są stosunkowo zadowolone z pracy, którą wykonują, i większość z nich nie planuje zmiany zatrudnienia. Na tę ogólną ocenę nie wpływa w widoczny sposób kwestia niskich zarobków i dość ograniczonych możliwości rozwoju.
– Czynnik finansowy nie jest główną determinantą oceny satysfakcji w tej grupie; są nią relacje w miejscu pracy i pozytywna atmosfera – podkreślają autorzy raportu, przywołując fragmenty opinii badanych. – Wolę pracować w firmie, w której bym zarabiała mniej, ale atmosfera jest świetna, niż w takiej, gdzie wynagrodzenie jest wysokie, lecz ludzie nie są empatyczni – ocenia pani Agata, klientka Oddziału Fundacji Aktywizacja w Bydgoszczy. Raport wskazuje, że w obszarze relacji w miejscu pracy osoby z niepełnosprawnościami najwyżej oceniają kontakty z przełożonymi – na 4,47, czyli czwórkę z mocnym plusem. Relacje ze współpracownikami uzyskały średnią ocenę 4,41, a najniżej oceniono relacje z klientami (4,35).
Projekt Fundacji Aktywizacja przyniósł też ciekawe obserwacje dotyczące różnic w ocenie satysfakcji pomiędzy rynkiem chronionym a otwartym (czyli w firmach, które nie są zakładami pracy chronionej zgodnie z ustawowymi wymogami). Różnica ta widoczna jest m.in. w ocenie poczucia stabilności zatrudnienia, gdzie wśród osób pracujących na otwartym rynku pracy 6 na 10 osób nie ma obaw o utratę zatrudnienia.
Otwarty rynek wypada też lepiej pod względem wynagrodzeń. Tylko w grupie zatrudnionych tam osób znalazły się wskazania wynagrodzeń powyżej 2500 zł netto miesięcznie. „Zwykli" pracodawcy dużo częściej oferują też pracownikom z niepełnosprawnościami możliwości rozwoju zawodowego i awansu. Do tego zatrudnieni na wolnym rynku mogą w większym stopniu samodzielnie decydować o sposobie wykonywania pracy i częściej mają szanse zdobycia nowych kompetencji.
Autorzy raportu podkreślają, że pomimo różnic występujących pomiędzy rynkami na obu z nich występują obszary, które wymagają wprowadzenia systemowych zmian. Wśród najważniejszych z nich są niskie wynagrodzenia oraz ograniczone możliwości rozwoju i awansu. Podniesienie jakości zatrudnienia w tych obszarach powinno być teraz celem podejmowanych działań. W przypadku pracodawców kluczowe jest wyrównanie ewentualnych różnic w wynagrodzeniach osób z niepełnosprawnościami, tak by nie dochodziło do ich dyskryminacji płacowej.
Wprowadzenie systemowych zmian w obszarze wynagrodzeń osób z niepełnosprawnościami może być również istotne z perspektywy budowania ich motywacji i zmniejszania rotacji kadr. Motywacja finansowa zawsze jest bowiem najczęstszą przyczyną poszukiwania nowej pracy.
Istotną rolę do odegrania mają instytucje publiczne. Jak zaznacza raport, to właśnie one powinny dostrzegać systemowe problemy, z jakimi borykają się osoby z niepełnosprawnościami. Wyraźnie zarysowane w raporcie słabe strony pracy dla tej grupy powinny być przesłanką do przyjęcia i wdrożenia inicjatyw lub programów ukierunkowanych na realną poprawę sytuacji niepełnosprawnych. Warto też przeanalizować realny wpływ obecnie stosowanych narzędzi systemu wsparcia na ich sytuację i poziom życia.
