Katarzyna Kobro. Sztuka, miłość i nienawiść

Katarzyna Kobro. Zakwestionowała myślenie o rzeźbie jako bryle. Jej sztuka długo spotykała się z niezrozumieniem. Dziś uważa się ją za jedną z głównych prekursorek międzynarodowej awangardy.

Publikacja: 15.05.2020 10:00

Katarzyna Kobro. Sztuka, miłość i nienawiść

Foto: EAST NEWS

Katarzyna Kobro urodziła się w Moskwie w 1898 roku. Miała wielonarodowościowe korzenie: ojciec pochodził z rodziny niemieckiej osiadłej na Łotwie, matka była Rosjanką. Władysława Strzemińskiego poznała podczas I wojny światowej w moskiewskim szpitalu, w którym była sanitariuszką. 18-letnia dziewczyna zakochała się w mężczyźnie, który na froncie stracił rękę, nogę i częściowo wzrok. Sztuka była pasją obojga, wtedy jeszcze ich jednoczyła. Zanim w 1924 roku opuścili Rosję i zamieszkali w Polsce, obracali się w kręgu konstruktywistycznej awangardy, do której należeli Kazimierz Malewicz, El Lissitzky, Władimir Tatlin, Aleksander Rodczenko.

W latach 20. i 30. XX wieku Strzemińscy stali się aktywnymi współtwórcami awangardy artystycznej w Polsce. Uczestniczyli we wszystkich najważniejszych manifestacjach wyznaczających nowe kierunki sztuki. Najpierw należeli do grupy Blok. W wydawanym przez tę grupę czasopiśmie artystka opublikowała pierwszą fotografię swych „Konstrukcji wiszących". Potem związali się z warszawską grupą Praesens, skupiającą artystów i architektów, zwolenników konstruktywizmu i funkcjonalizmu w sztuce.

W 1929 roku założyli grupę a.r. razem z Henrykiem Stażewskim i poetami: Julianem Przybosiem oraz mieszkającym w Paryżu Janem Brzękowskim. Do największych zasług grupy a.r. należy utworzenie legendarnej Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej, która dała początek Muzeum Sztuki w Łodzi. Artyści przekazali ją w darze tworzącemu się muzeum. W kolekcji znalazły się dzieła Kobro, Strzemińskiego, Stażewskiego, a także zaprzyjaźnionych wybitnych przedstawicieli europejskiej awangardy, których nazwiska weszły potem do kanonu, m.in. Fernanda Legera, Maxa Ernsta, Hansa Arpa i Kurta Schwittersa. Kolekcja reprezentowała głównie kierunki takie jak kubizm, futuryzm, konstruktywizm, puryzm, neoplastycyzm i surrealizm. Publiczności udostępniona została w 1931 roku.

W latach 30. Katarzyna Kobro należała do międzynarodowej grupy Abstraction-Creation działającej w Paryżu. Jako jedyna polska artystka podpisała awangardowy „Dimensionist Manifesto", wydany przez m.in. Hansa Arpa, Marcela Duchampa, Francisa Picabię i Charlesa Sirata, mówiący o nowym, uniwersalnym podejściu do sztuki i człowieka.

We własnej twórczości – np. w nowatorskich „Kompozycjach przestrzennych" – zakwestionowała tradycyjne myślenie o rzeźbie jako zwartej bryle. Pierwszą tego typu abstrakcyjną pracę stworzyła w 1925 roku z giętej blachy polichromowanej. Ważne są w nich rytmy, wymiary i podziały, oparte na obliczeniach matematycznych (złotym podziale i ciągu Fibonacciego). Chciała, by dzieło pozostało otwarte, współistniało z przestrzenią.

O swojej koncepcji rzeźby abstrakcyjnej pisała w wydanej wraz z mężem książce „Kompozycja przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego" (1931) oraz w publikacjach w czasopismach. W „Głosie Plastyków" tłumaczyła: „Rzeźba stanowi część przestrzeni. Dlatego warunkiem jej organiczności jest związek z przestrzenią". Zachowało się bardzo niewiele jej oryginalnych prac, część została zrekonstruowana, ale mają one przełomowe znaczenie dla sztuki.

W latach 20. i po wojnie tworzyła też ekspresyjne kobiece akty. W tych wcześniejszych sama była modelką. Władysław Strzemiński twierdził, że akty Kobro są zbliżone do niektórych prac Augusta Zamoyskiego, tylko lepsze. Bronił także jej abstrakcyjnych kompozycji przestrzennych przed zarzutami, że Kobro wystawia meble, a nie rzeźby. Widział w nich nowe zjawisko o znaczeniu europejskim.

Niestety, związek obojga artystów pod ciężarem dramatycznych przeżyć zamienił się z czasem w zaciekłą nienawiść i walkę o prawa do opieki nad córką. Od 1947 roku Strzemińscy żyli w separacji. Chora na raka artystka umarła w hospicjum w 1951 roku. 

Katarzyna Kobro urodziła się w Moskwie w 1898 roku. Miała wielonarodowościowe korzenie: ojciec pochodził z rodziny niemieckiej osiadłej na Łotwie, matka była Rosjanką. Władysława Strzemińskiego poznała podczas I wojny światowej w moskiewskim szpitalu, w którym była sanitariuszką. 18-letnia dziewczyna zakochała się w mężczyźnie, który na froncie stracił rękę, nogę i częściowo wzrok. Sztuka była pasją obojga, wtedy jeszcze ich jednoczyła. Zanim w 1924 roku opuścili Rosję i zamieszkali w Polsce, obracali się w kręgu konstruktywistycznej awangardy, do której należeli Kazimierz Malewicz, El Lissitzky, Władimir Tatlin, Aleksander Rodczenko.

Pozostało 82% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Plus Minus
Decyzje Benjamina Netanjahu mogą spowodować upadek Izraela
Plus Minus
Prawdziwa natura bestii
Plus Minus
Śmieszny smutek trzydziestolatków
Plus Minus
O.J. Simpson, stworzony dla Ameryki
Plus Minus
Upadek kraju cedrów