Plus Minus: Czy pornografii powinno się zakazać?

Pornografia może być zabawką dla osób dorosłych i świadomych. To jest zwizualizowana fantazja seksualna, która występowała w różnych formach od zawsze. Trudno jej zakazać, lepiej świadomie z niej korzystać. W czasach szerokiego dostępu do internetu przybrała nowy wymiar. O sile przemysłu porno niech świadczy fakt, że w latach 80. filmy pornograficzne rozpowszechniane były na kasetach wideo głównie w systemie VHS. Spowodowało to, że inne konkurencyjne wówczas systemy zapisu nie przyjęły się, a system VHS zmonopolizował rynek.

Ale są badania, które pokazują, że konsumpcja pornografii w dużych ilościach wiąże się z problemami z erekcją i spadkiem libido u mężczyzn poniżej 40. roku życia.

Pornografia może być czynnikiem ryzyka powstawania zaburzeń seksualnych, ale jest to jednak bardziej złożona zależność, niż przekazują to niektóre medialne nagłówki w stylu „wzrost liczby gwałtów a dostęp do pornografii". Korelacja nie świadczy jeszcze bezpośrednio o zależności przyczynowej. Pornografia jest pewnym sposobem realizacji popędu. Nie jest bez wpływu na seksualność, ale ostrożnie przywołujmy wyniki badań, które mówią o jej jednoznacznej szkodliwości. Rzadko jest ona jedynym czynnikiem, który wpływa na zaburzenia seksualne.

Kto ogląda pornografię?

To zależy jaką. Wspólnie używamy tego określenia, ale jest to kategoria mocno zróżnicowana. Jest pornografia „mainstreamowa", kierowana główne do heteroseksualnych mężczyzn, ale jest też cały szereg filmów kierowanych do różnych grup. Dla przykładu: Erika Lust tworzy filmy na potrzeby kobiet. Geneza powstawania jej filmów to rozpoznanie najpierw potrzeb poprzez bezpośrednie pytania do użytkowniczek o ich fantazje seksualne, a następnie zwizualizowanie tych fantazji w filmach. Warto zauważyć, że pornografia dla kobiet bywa też stosowana podczas terapii. Może ją wspomagać.

Ale ta najbardziej dostępna pornografia raczej nie jest wysublimowaną erotyką. Dużo w niej przemocy i poniżania kobiet.

Taka jest tania pornografia głównego nurtu, kierowana do mężczyzn – jej głównych odbiorców.

Jak ogląda się porno w Polsce?

Raczej nie ma tu zaskoczeń. Najbardziej wiarygodne statystyki są udostępniane przez serwisy pornograficzne – np. PornHub. To kopalnia wiedzy na temat seksualności. Globalnie 70 proc. oglądających to mężczyźni, a 30 proc. to kobiety. Formalnie pornografię mogą oglądać użytkownicy w wieku 18+. W Polsce w 2019 r. najwięcej było użytkowników w wieku 25–34 lata. (34 proc.), następnie młode osoby, w wieku 18–24 (20 proc.). W wyższych grupach wiekowych oglądalność spada: dla 35–44 lat to tylko 18 proc. widzów, po 55. roku życia – 12 proc. Czyli pornografię oglądają głównie młodzi. Platformy prowadzą też własne badania, sprawdzają, co się sprzedaje i ogląda. Idą za potrzebami ludzi.

A może branża zręcznie korzysta z tego, że mężczyźni szukają silniejszych bodźców wizualnych niż kobiety i potrzebują tych filmów?

Nie powiedziałbym, że te filmy są konieczne do zrealizowania potrzeb seksualnych. Kiedyś nie było pornografii w formie takiej, jaką znamy, i mężczyźni jakoś sobie z seksem radzili. Poza tym często mówi się, że pornografia uprzedmiotawia kobiety, ale mężczyzn także. Pokazuje ich jako owładniętych seksem penetratorów.

I dlatego przyjęło się, że pornografia buduje wypaczony obraz seksu u młodzieży.

To jest fantazja dotycząca seksu, a ludzie często traktują ją tak, jakby oglądali prawdziwy podręcznik seksu. Świadomość tego, jak powstaje taki film, jest niska, nawet u dorosłych. Moce seksualne aktorów są tam nieograniczone, leją się hektolitry nasienia, sceny są odpowiednio zmontowane.

Ale skąd ludzie mają czerpać wiedzę o seksie, skoro edukacji seksualnej prawie nie ma? Internet jest dziś źródłem wiedzy w każdej dziedzinie życia. Inaczej pornografia może być odbierana przez osobę przed inicjacją i z małym doświadczeniem, inaczej przez osobę dojrzałą. Czy na etapie dojrzewania można o tym porozmawiać z kimś dorosłym? Najlepiej by było, gdyby był to rodzic, tak sugerują wszystkie programy edukacji seksualnej. Z badań, które przeprowadziła grupa edukatorów seksualnych Ponton, wynika, że najczęściej o seksualności rozmawiają z córkami dobrze wykształcone matki z dużych miast. A prawie w ogóle takich rozmów nie mają za sobą chłopcy z małych miejscowości i wsi. Nie mają z kim porozmawiać. Słyszę w gabinecie, że młodzi mężczyźni porównują się do porno, w wieku dojrzewania szczególnie przejmują się sprawnością seksualną, a także długością członka. Na podstawie filmów porno może powstać intuicja, że penis u każdego mężczyzny ma 30 cm w erekcji, a normą są nadludzkie możliwości seksualne.

Przejdźmy więc do terapii. Kiedy pornografia staje się jej tematem?

Do gabinetu przychodzi młody mężczyzna, który przez długi czas nie miał partnerki. Na wizytę decyduje się, ponieważ poznał dziewczynę. Bardzo mu się ona podoba, ale w łóżku z nią ma problem z pożądaniem. Zaczynamy analizować sytuację. Okazuje się, że w jego historii seksualnej było „dużo" pornografii – to subiektywna miara, ale ogląda tych filmów sporo, ok. 30 minut każdego dnia. Jeżeli mężczyzna długo był sam i masturbował się przy pornografii, to mogła się wytworzyć u niego tzw. preferencja pornograficzna – czyli bodźce pochodzące z filmu stają się dla niego bardziej atrakcyjne niż realny seks. Dlaczego tak się dzieje? Bo pornografia nie wymaga czasu na budowanie więzi i bodziec seksualny można nieustannie modyfikować. Istotnym elementem pobudzenia seksualnego w ogóle jest różnorodność. Ludzie w związkach często mówią, że po czasie seks zaczyna być rutyną. W pornografii różnorodność, a co za tym idzie również możliwość modyfikacji, jest nieograniczona. Każdą fantazję można sobie natychmiast zwizualizować. Brak jest zobowiązań względem drugiej osoby, nie ma ryzyka ciąży i zakażenia się infekcją przenoszoną drogą płciową. Tworzy to matrycę wygodnego seksu. I wracając do przykładu, nawet jeśli dziewczyna pociąga pacjenta, to może mu przeszkadzać w rytuale seksualnym, którego się wyuczył. Musi dostosować się do jej ulubionej pory. Do jej dotyku, smaku i oczekiwań. Może to wypaść blado w porównaniu z pornografią, gdzie jedynym zobowiązaniem jest to finansowe – wobec dostawcy internetu.

A gdy już pacjent rozwiąże problem, pornografia też namiesza im w seksie?

Zdarza się, że tak. W listopadzie 2019 r. ukazały się wyniki badań dla BBC Radio 5. Dotyczyły one już głębszego poziomu relacji – granic w związkach i w łóżku. Zgoda na seks jest bazą. Wiele przecież się mówi o tym, że brak wyrażenia zgody na seks równa się gwałtowi. Po oglądaniu pornografii może się pojawić poczucie, że za generalną zgodą na seks idą inne rzeczy. Okazało się, że jedna trzecia ankietowanych kobiet doświadczała takich praktyk ze strony mężczyzn jak klepanie, klapsy, plucie i duszenie. Nie wyraziły na to zgody lub nie zostały ostrzeżone o takim zamiarze ze strony partnera. W filmach porno są to częste praktyki. Wyobraźmy więc sobie, że taki film ogląda młoda osoba z małym doświadczeniem. W wielu odsłonach widzi podobne sceny: kobieta jest przedmiotem do zaspokojenia potrzeby seksualnej, dostosowuje się, a na koniec krzyczy podczas orgazmu. Powielane są mity: opór czy sprzeciw kobiety ma być typowym elementem gry miłosnej, użycie kogoś w seksie jest naturalną praktyką, a krzyk podczas orgazmu jest jego typowym akustycznym wskaźnikiem.

Czyli pornografia może wprowadzić w seks więcej brutalności.

Z pewnością, ale podkreślam – ważne, do kogo ona trafi. Wyedukowany i bardziej obyty w kontaktach z kobietami mężczyzna podejdzie do niej bardziej krytycznie. Ten z mniejszą wiedzą może mieć wyobrażenie normy oparte na filmie: wchodzi do pokoju, kobiecie z hukiem spada bielizna, a później on ją penetruje bez przerwy przez 90 minut w różnorodnych pozycjach. Tak tworzą się „skrypty", wyobrażenia na temat „typowego" seksu.

Te „skrypty" też są tematem terapii? Przeszkadzają w związku?

Tak, mogą. A przecież mówimy tylko o osobach, które nazwały swoje cierpienie i przyszły szukać rozwiązania. Ono powoduje, że dana osoba patrzy na seksualność przez pryzmat porno. Mówiłem o obawach związanych z wielkością członka, ale u kobiet też rodzą się obawy. Współcześnie dyskutuje się o tak zwanej estetyce porno, która poprzez filmy pornograficzne jest przyswajana masowo i kształtuje upodobania estetyczne. Kobieta ma być idealnie wygolona, kolor jej narządów płciowych powinien być jasnoróżowy. Nierzadko powinna mieć za sobą operacje plastyczne piersi, ale także narządów płciowych. Większość porno tak wygląda i tworzy się preferencja tego, co jest najbardziej atrakcyjne, a przez to – pożądane.

A kiedy ktoś zaczyna szukać pomocy, m.in. z powodu tych „skryptów"?

Najczęściej gdy poznaje się kogoś, na kim nam zależy. Tworzy się związek, a mężczyzna ma preferencję pornograficzną, jak we wspomnianym przykładzie. Inny przykład – są pary, które muszą w określony sposób widzieć się podczas seksu, więc wstawiają lustra do sypialni.

Lustra wzmocnią doznania, a co będzie następnym krokiem?

Seks w moim odczuciu staje się współcześnie wręcz dyscypliną sportową. Poszukuje się superbodźca, trzeba cały czas iść dalej, mocniej i głębiej. Nie można mieć dobrego seksu, tylko trzeba mieć superseks. Trzeba mieć go cały czas, podbijać jego atrakcyjność. Pojawia się silna tęsknota za seksem idealnym. Jaki wpływ ma na to pornografia? Wzmacnia tę tęsknotę, pokazując nieograniczone w swojej różnorodności obrazy. Dlaczego ten wpływ jest taki silny? Rutyna w sypialni obniża satysfakcję z seksu w dłuższym czasie, a pornografia oferuje ustawiczną „nowość bodźca". I widać to w mainstreamowej pornografii – jest więcej wątków związanych z agresją seksualną i przekraczaniem granic. Ludzie tego poszukują, a przemysł pornograficzny, aby zaoferować nowości, dostarcza coraz mocniejsze obrazy.

Kto szuka tych przemocowych treści?

Są oczywiście psychopaci, którzy takich konkretnie treści poszukują, związane jest to z ich preferencją seksualną. Natomiast w innych przypadkach ostrożnie zadawałbym pytanie „kto poszukuje". Agresja i seks są sobie dość bliskie. Tylko że istnieją granice dopuszczalnej agresji. Pornografia może je poluzować. Po oglądaniu takich filmów przez długi czas może pojawić się tolerancja na bardziej agresywne treści. Ale czy tej agresji nie widać też w wiadomościach, w telewizji? Media dostarczają jej mnóstwo. Brutalizacja jest powszechna, porno też idzie w tym kierunku, żeby się sprzedać.

Ale gdy zestawimy przesuwanie granic z tym, co powiedziały kobiety w badaniu BBC, jest to niepokojące.

Tak, i dlatego potrzebne jest ustalanie granic w związkach. Moi pacjenci to głównie osoby w wieku powyżej 25 lat. Gdy rozmawiam z nimi o seksualności, to u części widzę zakłopotanie tematem, wstyd. Z jednej strony naprzeciwko mnie siedzi pacjent, który wie, czym są kategorie pornograficzne: gangbang, bukkake [kategorie seksu grupowego – red.] i inne. Ale gdy rozmawiamy o bardziej subtelnych wymiarach seksu, to ich wiedza jest zdecydowanie mniejsza. Wydaje się to kuriozalne, ale tak jest. Czyli wiedza z internetu jest, a wiedzy pochodzącej z formalnej edukacji seksualnej niestety brak. Dla przykładu nazwanie narządów płciowych czy opis podstawowych praktyk seksualnych niektórym pacjentom stwarza ogromną trudność. Czasem łatwiej im coś zrozumieć, jeśli to narysuję. A jeśli jesteśmy na etapie rysowania, to rozmowa z partnerką czy partnerem może być naprawdę trudna. Pornografia nie ocenia i stwarza bezpieczny świat. To dlatego, gdy pojawiają się złe emocje w relacji z drugą osobą, może być łatwiej wycofać się do internetu, żeby zrealizować swoje potrzeby. O tym zresztą ciekawie pisze Philip Zimbardo. Porno i gry wideo będą według niego w przyszłości drenować męskość.