Narodowy Bank Polski zainicjował w tym roku obchody stulecia naszej narodowej waluty – polskiego złotego.

Jesteśmy dumni z tego, że mimo wielu przeciwności losu udało nam się zachować własną niezależną walutę będącą symbolem i filarem polskiej suwerenności gospodarczej.

Gospodarka po awansie

W pewnym sensie trudno byłoby sobie wymarzyć, że będziemy świętować tę rocznicę w bardziej sprzyjających okolicznościach. Dzięki odpowiedzialnej, roztropnej polityce gospodarczej, w tym oczywiście także pieniężnej, wzrost gospodarczy w Polsce jest dodatni nieprzerwanie od 28 lat, a w ciągu minionej dekady aż trzykrotnie wyższy niż średnio w strefie euro.

Co szczególnie ważne dla mnie jako prezesa NBP, ten szybki wzrost gospodarczy nie był okupiony narastaniem nierównowag makroekonomicznych ani też nie prowadził do wzrostu inflacji, która dziś wynosi 2,6 proc., czyli jest zgodna z celem NBP.

Trzeba to jasno powiedzieć – nie jesteśmy już gospodarką na dorobku, lecz gospodarką po awansie – nie emerging market tylko emerged market.

Wyjątkowo dobra koniunktura makroekonomiczna i stały, stabilny przyrost rezerw dewizowych pozwalają myśleć już nie tylko o dalszym doganianiu naszych zamożniejszych sąsiadów, ale też o strategicznym zabezpieczeniu tego, co udało się do tej pory osiągnąć. Mając to na uwadze, NBP podjął ostatnio szczególne działania, których celem jest stworzenie strategicznych buforów, mających wzmacniać wiarygodność i zabezpieczać siłę finansową polskiego banku centralnego – a przez to całej gospodarki – nawet w skrajnie niekorzystnych warunkach.

Pierwszym z tych działań było zwiększenie zasobu złota NBP. W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy bank centralny kupił łącznie około 126 ton złota, zwiększając polskie rezerwy kruszcu o 122 proc., do prawie 230 ton. Dzięki temu nadrobiliśmy historyczne zaległości i zbliżyliśmy się pod względem udziału złota w rezerwach dewizowych do światowej średniej, wyprzedzając pod tym względem wszystkie banki centralne regionu.

Drugim ważnym działaniem mającym na celu wzmocnienie siły finansowej i niezależności banku centralnego jest wzmocnienie pozycji kapitałowej NBP poprzez powiększenie bufora zabezpieczającego przed ryzykiem kursowym.

Odpowiedzialne zabezpieczenie ryzyka

Ponoszenie przez NBP ryzyka kursowego jest pochodną zadań realizowanych przez bank centralny oraz wynikającej z nich asymetrii walutowej bilansu, w którym prawie całość aktywów jest w walutach obcych, a większość pasywów w złotych. W takich warunkach zmiany kursów walut obcych mogą prowadzić do spadku wartości aktywów rezerwowych wyrażonych w złotych i – w konsekwencji – dużych strat dla NBP.

Z tego względu ustawa o Narodowym Banku Polskim obliguje nas do zawiązywania rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych, której zasady tworzenia i rozwiązywania określa Rada Polityki Pieniężnej.

Obecne zasady tworzenia i rozwiązywania rezerwy obowiązują w niezmienionym kształcie od 2010 roku, pomimo istotnych zmian uwarunkowań finansowych i gospodarczych, w których działa NBP – przede wszystkim ze względu na silny przyrost rezerw dewizowych. Większy portfel rezerw przekłada się na większą otwartą pozycję walutową i rosnącą ekspozycję na ryzyko kursowe. W rezultacie stopień zabezpieczenia wyniku finansowego NBP przed ryzykiem kursowym, jaki gwarantują ustanowione w 2010 r. zasady, można już dziś uznać za nieadekwatny – o czym zresztą najlepiej świadczy fakt, że nawet całkowite wykorzystanie rezerwy kursowej w 2017 r. na skutek aprecjacji złotego nie było w stanie zapobiec stracie NBP.

Mając to na uwadze, zarząd NBP zdecydował o przyjęciu bardziej konserwatywnych założeń w szacowaniu ekspozycji na ryzyko kursowe. Wpisują się one w praktykę innych banków centralnych w Europie i zakładają zmniejszenie prawdopodobieństwa poniesienia przez NBP straty z tytułu ryzyka kursowego.

Oczywiście efekt ten jest możliwy dzięki znaczącemu wzrostowi oszacowania kwoty rezerwy na ryzyko kursowe, której utworzenie – przy obecnie obowiązujących zasadach – wiązałoby się potencjalnie z wieloletnim okresem braku zysku NBP.

Wyłączenie różnic kursowych z wyniku

Dlatego wraz z przyjęciem nowych założeń szacowania ekspozycji na ryzyko kursowe, zarząd NBP przedstawi Radzie Polityki Pieniężnej propozycję zmian zasad tworzenia rezerwy polegającą na częściowym „wyłączeniu" z wyniku finansowego najbardziej zmiennego elementu, jakim są różnice kursowe. O ile do tej pory rezerwa była tworzona z całej nadwyżki przychodów nad kosztami, o tyle propozycja zarządu NBP zakłada, że do tworzenia rezerwy wykorzystywane byłyby tylko dodatnie różnice kursowe netto ujęte w wyniku finansowym.

Potraktowanie różnic kursowych jako jedynego źródła tworzenia rezerwy wydłużyłoby okres jej akumulacji, neutralizując tym samym potencjalny negatywny wpływ zwiększenia restrykcyjności oszacowania rezerwy na wynik finansowy. W rezultacie możliwe stałoby się generowanie zysku przy jednoczesnym tworzeniu rezerwy.

Przeznaczenie różnic kursowych na akumulację rezerwy nie będzie wprawdzie eliminować całkowicie zmienności wyniku finansowego ani tym bardziej nie zagwarantuje, że będzie on się kształtował, bez względu na okoliczności, zawsze na dodatnim poziomie. Jednakże po zakumulowaniu odpowiedniej kwoty rezerwy proponowany mechanizm ograniczy ryzyko występowania strat NBP, natomiast w okresie akumulacji rezerwy zwiększy prawdopodobieństwo dodatniego wyniku finansowego.

Oczywiście celem NBP nie jest maksymalizacja zysku, lecz dążenie do realizacji zadań ustawowych, w tym przede wszystkim zapewnienie stabilności cen. Jednak siła finansowa i zdolność do osiągania nadwyżki finansowej świadczą o gospodarności i efektywności w zarządzaniu zasobami banku centralnego, wspierając jego wiarygodność, a tym samym sprzyjając realizacji głównego celu.