Zaległości podatkowe mogą zostać umorzone w toku postępowania restrukturyzacyjnego wraz z innymi długami. Tak wskazują pierwsze przykłady z rynku po wejściu w życie nowego prawa restrukturyzacyjnego. Ustawa z 15 maja 2015 r. (DzU z 2016 r., poz. 1574) obowiązująca od roku otworzyła furtkę do zawierania porozumień między dłużnikami mającymi kłopoty finansowe a ich wierzycielami. Celem uzdrowienia sytuacji finansowej dłużnicy pod ochroną prawa restrukturyzacyjnego i za porozumieniem z wierzycielami mogą uzyskać umorzenie części swoich wierzytelności, w tym wierzytelności publicznoprawnych.
W odróżnieniu od starych przepisów wszelkie zobowiązania publicznoprawne (w tym podatkowe) podlegają obecnie restrukturyzacji na zasadach ogólnych. Wyjątek stanowią jedynie zaległości z tytułu składek ZUS w części finansowanej przez ubezpieczonego. Oznacza to, że możliwa jest skuteczna restrukturyzacja nie tylko zaległości handlowych czy finansowych, ale także zaległości podatkowych na takich samych zasadach, jakie stosowane są wobec innych wierzycieli w danym postępowaniu.
Współpraca z urzędem skarbowym
Dla pomyślnego przebiegu postępowania restrukturyzacyjnego i uniknięcia upadłości kluczowa jest współpraca z wierzycielami. Prawo restrukturyzacyjne przewiduje bowiem, że do przeprowadzenia układu wymagana jest uchwała zgromadzenia wierzycieli, w której za układem opowie się co najmniej dwie trzecie z nich (licząc według sumy wierzytelności przysługujących głosującym). Jeśli więc zaległości podatkowe stanowią znaczną część zadłużenia, porozumienie z urzędem skarbowym może okazać się decydujące dla losów całego postępowania. Ma to kluczowe znaczenie zwłaszcza w przypadku spółek, wobec których wydane zostały niekorzystne decyzje podatkowe opiewające na kwoty zdecydowanie wykraczające poza ich możliwości finansowe. Porozumienie ze wszystkimi innymi wierzycielami nie będzie wówczas wystarczające do osiągnięcia ustawowego progu dwóch trzecich głosów i konieczne będzie podjęcie negocjacji z urzędem skarbowym.
Elastyczność przepisów i szerokie pole do negocjacji
Przepisy nie określają maksymalnej kwoty, do której mogą być umorzone zaległości podatkowe, więc skala umorzenia zależy w dużej mierze od zdolności negocjacyjnych dłużnika oraz skłonności do ustępstw ze strony urzędu skarbowego. Trzeba pamiętać jednak, że wszyscy wierzyciele powinni być co do zasady traktowani tak samo, także wynegocjowane warunki z jednym wierzycielem rzutują na cały układ. Są jednak wyjątki. Prawo restrukturyzacyjne umożliwia bowiem pod pewnymi warunkami wydzielenie poszczególnych wierzytelności do różnych grup układu, co pozwala na elastyczne kształtowanie kwoty umorzenia, różne dla poszczególnych wierzycieli. Co więcej, jeśli urząd skarbowy wyrazi zgodę, możliwe jest nawet umorzenie procentowo większej części zaległości podatkowych, niż ma to miejsce w przypadku prywatnoprawnych długów. Niemniej jednak trzeba pamiętać, że takie umorzenie, jeżeli nie przejdzie tzw. testu prywatnego wierzyciela, może mieć charakter pomocy publicznej, która podlega notyfikacji do Komisji Europejskiej.
Restrukturyzacja zobowiązań podatkowych w praktyce
Praktyka pokazuje, że przepisy prawa restrukturyzacyjnego nie są martwymi zapisami, a ich stosowanie może być korzystne dla dłużników z dużymi zaległościami podatkowymi. 5 stycznia 2017 r. naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w Warszawie zgodził się na zmniejszenie z 23,1 mln zł do 6,9 mln zł kwoty odsetek od należności podatkowych z tytułu VAT należnych od spółki Action SA w restrukturyzacji. Choć jest to pierwsza decyzja o takiej skali, to należy się spodziewać, że w przyszłości urzędy podatkowe również będą skłonne do rezygnacji z części należności, mając na uwadze ochronę dłużnika.
