Europa Środkowo-Wschodnia jest jednym z kluczowych obszarów międzynarodowej aktywności Polski, ale też punktem odniesienia dla wielu działań lub decyzji wewnętrznych. Truizmem jest stwierdzenie, że nawet w mikroskali, dobre relacje sąsiedzkie są istotne dla każdego z nas. Zaczynają się od poznania, potem następuje wymiana uprzejmości, coraz częstsze kontakty, które mogą przerodzić się we współdziałanie, a nawet wsparcie w trudnych sytuacjach.

Twórczy dialog kultur

Poprzez różnorodne inicjatywy podejmowane w ostatnich kilkunastu latach Narodowe Centrum Kultury (NCK) stało się ekspertem twórczego dialogu kultury polskiej oraz kultur krajów naszego regionu.

Do najważniejszych cyklicznych przedsięwzięć NCK na rzecz tego zbliżenia, do których zaliczamy program stypendialny Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dla zagranicznych twórców – Gaude Polonia, Polsko–Ukraińską Wymianę Młodzieży oraz trzy duże festiwale, odbywające się w Rzeszowie, Lublinie i Białymstoku pod wspólną nazwą Wschód Kultury, w ubiegłym roku dołączył Międzynarodowy Festiwal Muzyki Europy Środkowo-Wschodniej Eufonie.

W listopadzie w Warszawie odbędzie się druga edycja Eufonii, stanowią doskonałą okazję do poznawania i smakowania różnorodności kulturowej Europy Środkowo-Wschodniej poprzez muzyki, która jest najbardziej uniwersalnym językiem świata.

Zgodnie z ideą festiwalu, na warszawskich scenach pojawią się artyści z krajów sąsiednich, goszczących przed rokiem na pierwszej edycji Eufonii, jak również z państw dotąd niereprezentowanych, jak Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Bułgaria, Chorwacja, Gruzja, Litwa, Łotwa czy też Mołdawia. Zamysł systematycznego poszerzania obszaru kulturowego, z którego wywodzą się zapraszani artyści, od początku towarzyszył podstawowej intencji festiwalu – inkluzji.

Różne brzmienia i interpretacje

Europa Środkowo-Wschodnia i jej bogate dziedzictwo to niezwykle interesujący zbiór kodów kulturowych, który warto nieustannie eksplorować. O jego wyjątkowości stanowi zarówno twórcze nawiązywanie do folkloru i tradycji, jak i możliwość czerpania ze źródła nowych, nieodkrytych wcześniej brzmień, akcentów i interpretacji.

Podczas dziewięciu dni festiwalowych zaprezentujemy różne światy muzyczne: klasykę i elektronikę, muzykę dawną i współczesną, tradycyjną ieksperymentalną. A wszystko to w najlepszych wykonaniach artystów światowej rangi.

Festiwal Eufonie jest także dobrym pretekstem do pogłębionej refleksji nad kulturą Europy Środkowo-Wschodniej. Pozwala rozwinąć ideę roli kulturalnej i społecznej naszego obszaru geopolitycznego w kontekście dokonujących się przemian Starego Kontynentu. Pojawią się czasem nieuprawnione głosy o stereotypowym postrzeganiu naszego kręgu kulturowego jako prowincjonalnego, a tymczasem coraz więcej świadomych odbiorców kieruje swe spojrzenie na centrum i wschód Europy dostrzegając w kulturze krajów naszego regionu atrakcyjne, a przede wszystkim oryginalne, niepowtarzalne walory i motywy.

Europa Środkowo-Wschodnia ciekawi i inspiruje. Tylko w przypadku Polski i jedynie skupiając się na muzyce, dowodem może być niesłabnące zainteresowanie twórczością Fryderyka Chopina, Henryka Mikołaja Góreckiego, Krzysztofa Pendereckiego i Witolda Lutosławskiego,polskim jazzem (Krzysztof Komeda, Tomasz Stańko, Zbignew Namysłowski), ale także szeroko rozumianą alternatywą skupioną wokół wytwórni Instant Classic, The Very Polish Cut Outs czy Transatlantyk. Ogromne zainteresowanie budzą również tak niezwykłe instytucje jak Studio Eksperymentalne Polskiego Radia.

Eufonie dają zatem możliwość zaprezentowania tego, co najlepsze „u nas”, ale też - wieloperspektywicznego spojrzenia „na nas” oczami innych. I tak wybitni soliści i instrumentaliści z Europy Zachodniej występują podczas festiwalu w repertuarze środkowo-wschodnim, a wykonawcy z Polski, Litwy czy Ukrainy interpretują muzykę z Węgier, Chorwacji i Czech.

Tworzy to niezwykle cenną przestrzeń naturalnego spotkania i dialogu, a różne wrażliwości, techniki wykonawcze i światy artystyczne zaczynają ze sobą współgrać. Takie jest nasze doświadczenie z ubiegłorocznej edycji Eufonii. Liczymy, że tak będzie również teraz.

Odkrycia i przypomnienia

Na program tegorocznego festiwalu składają się ponadto wątki nawiązujące do ważnych dat historycznych i muzycznych. Najważniejszą z nich jest 450. rocznica zawarcia Unii Lubelskiej, która stała się inspiracją do zaproponowania koncertowej wersji opery Leonarda Vinci – Gismondo, re di Polonia w znakomitym wykonaniu świetnych solistów oraz niezastąpionej {oh!} Orkiestry Historycznej, w korespondującej z librettem scenerii Zamku Królewskiego.

Opera ta odkryta dwa lata temu w zdigitalizowanych archiwach berlińskiej Sing-Akademie, została przypomniana po niemal trzystu latach od swojej premiery dopiero w ubiegłym roku z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, a tytułowy Gismondo to król Zygmunt II August.

Tegorocznym programem nawiązujemy również do twórczości jednej z najwybitniejszych polskich kompozytorek, Grażyny Bacewicz w 110. rocznicę jej urodzin. Niezwykła I, CULTURE Orchestra, w której skład wchodzą młodzi muzycy reprezentujący kraje Europy Środkowo-Wschodniej, rozpocznie swój występ jej śpiewną uwerturą. Nie zabraknie też uwertury fantastycznej „Bajka” Stanisława Moniuszki, którego twórczość rozbrzmiewa w salach koncertowych Polski i świata, z okazji dwusetnych urodzin kompozytora.

Podczas jednego z koncertów zaprezentujemy Koncert skrzypcowy oraz Sinfoniettę Mieczysława Wajnberga, do niedawna pomijanego w programach filharmonicznych, którego 100. rocznica urodzin przypada w tym roku.

Festiwal Eufonie to wreszcie idealne miejsce prezentacji dzieł czołowych twórców tego regionu Europy. Podobnie jak w roku ubiegłym, w programie pojawią się utwory dwóch wyjątkowych i jakże ważnych współczesnych kompozytorów: Arvo Pärta i Krzysztofa Pendereckiego, których twórczość jest znana szerokiemu audytorium.

Ponadto usłyszymy kompozycje Beli Bartoka czy Antonina Dvoraka, które - nasiąknięte rodzimym folklorem - przeniosą nas za południową granicę. Nie zabraknie również dzieł Witolda Lutosławskiego, Andrzeja Panufnika, czy Wojciecha Kilara, których interpretacje usłyszymy w ciekawych, niekiedy zaskakujących wykonaniach.

W zeszłym roku rozpoczynaliśmy festiwal 85 urodzinami prof. Krzysztofa Pendereckiego, a w tym roku kończymy urodzinami Mistrza. Polskie Requiem to piękna kontynuacja i klamra - wielki finał. A więc Eufonie - piękne dźwięki rozbrzmiewajcie!

II edycja Międzynarodowego Festiwalu Europy Środkowo-Wschodniej Eufonie odbędzie się w dniach 15-23 listopada 2019 r. w Warszawie. Organizatorem festiwalu jest Narodowe Centrum Kultury.

* Dr hab. Rafał Wiśniewski – dyrektor Narodowego Centrum Kultury oraz dyrektor Eufonii, profesor nadzwyczajny w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.