Rzeczpospolita: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przygotowuje nowelizację ustawy o symbolach narodowych. Kiedy właściwie po raz pierwszy pojawiły się polskie symbole narodowe?

Marek Janicki: Orzeł Biały jako symbol całego państwa pojawił się w końcu XIII w. na pieczęci królewskiej Przemysła II – w momencie gdy ten wskrzeszał godność królewską utraconą przez Polskę po detronizacji Bolesława Śmiałego. Pieczęć ta była opatrzona specjalną inskrypcją mówiącą o „przywróceniu zwycięskich znaków Polakom", zapewne więc Orzeł Biały już wcześniej postrzegany był jako symbol państwowy.

A co z biało-czerwoną flagą?

W sensie prawnym pojawiła się dopiero w XIX w. uchwałą Sejmu w Królestwie Kongresowym. Flaga to graficzny skrót godła. W heraldyce i weksylologii pas górny flagi, w tym przypadku koloru białego, ma większą wagę, ponieważ jest kolorystycznym zastępnikiem Orła Białego, zaś pas dolny, czerwony – zastępnikiem pola tarczy, na której znajduje się godło. Zgodnie z inną zasadą heraldyki strona prawa jest ważniejsza od lewej. Dlatego gdy wywieszamy flagę państwową, pas biały powinien być po prawej stronie flagi (czyli po lewej stronie patrzącego).

Wspomniana uchwała Sejmu Królestwa Polskiego była pierwszą w prawie polskim normalizacją wyglądu symboli narodowych.

Czego jeszcze dotyczyła?

Chociażby kojarzonego z polskością w XIX w. koloru amarantowego, czyli odcienia czerwieni, nawet różu, lekko wpadającego w fiolet. Norwid pisał: „amarantową na skroń włożyłem konfederatkę". Niemniej wprowadzenie tego koloru nie wynikało z celowego zabiegu, tylko z przypadku. Po prostu był to skutek połączenia w trakcie barwienia tkaniny czerwonego barwnika i żelazistej wody.

Do symboli narodowych należą również hymn i chorągiew Rzeczypospolitej. Główna chorągiew państwowa została stworzona w II Rzeczypospolitej z orłem projektu Zygmunta Kamińskiego z 1927 roku. Do 17 września 1939 r. chorągiew powiewała nad Zamkiem Królewskim w Warszawie jako siedzibą prezydenta RP.

—rozmawiał Łukasz Lubański