W ustnych motywach uzasadnienia uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, iż opłata egzekucyjna ma charakter daniny publicznej zbliżonej do opłaty sądowej i nie może być podwyższana o kolejną daninę publiczną – tj. podatek VAT. Naruszałoby to art. 84 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, ale tylko tych dokładnie określonych w ustawie.
Sąd Najwyższy zgodził się w tej kwestii ze stanowiskiem Rzecznika Praw Obywatelskich, który opowiedział się za takim kierunkiem wykładni.
Rzecznik uważa, że pobranie wyższej opłaty egzekucyjnej niż w jej maksymalnej, ustawowej wysokości byłoby próbą przerzucenia na dłużników obowiązku podatkowego nałożonego na organ egzekucyjny i naruszyłoby zaufanie obywateli do państwa prawa.
VAT komornika z kieszeni dłużnika
Rozstrzygnięte zagadnienie dotyczyło skutków kontrowersyjnej interpretacji ogólnej Ministra Finansów z czerwca 2015 r. MF zmienił swoje wcześniejsze stanowisko i uznał, że komornicy sądowi są podatnikami podatku od towarów i usług w zakresie wykonywanych przez nich czynności. Potwierdził to potem NSA (sygn. akt I FPS 8/16) uznając, że komornicy działają bardziej jak przedsiębiorcy niż jak funkcjonariusze władzy publicznej.
W sprawie, której dotyczyło pytanie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, komornik podwyższył pobieraną od dłużnika opłatę egzekucyjną o VAT, a dłużnik zaskarżył to postanowienie uznając, że nie ma po temu podstaw prawnych.
Sąd Okręgowy zauważył, że zagadnienie doliczania VAT do opłat egzekucyjnych nie zostało unormowane w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji (u.k.s.e.) ani w innej ustawie. Z przepisów u.k.s.e. wynika, że wysokość opłaty egzekucyjnej jest ustalana albo jako określony procent wyegzekwowanego świadczenia albo jest oznaczona ryczałtowo sumą pieniężną. Analiza ich konstrukcji doprowadziła Sąd do wniosku, że ich wysokość została określona jako wartość „sztywna”, co może sugerować, iż mogą one zostać pobrane jedynie w wysokości określonej w obowiązujących przepisach. Jednak, zdaniem SO we Wrocławiu, jest też wiele argumentów, które przemawiają za przyjęciem przeciwnego stanowiska.
Sąd Najwyższy przekazując sprawę do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu tego Sądu nawiązał do uchwały z 7 lipca 2016 r., III CZP 34/16 (BSN 2016, nr 7, s. 8), a także do powołanego w niej orzecznictwa. W uchwale tej przyjęto, że komornik sądowy, określając wysokość kosztów postępowania egzekucyjnego, nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, ustalonej na podstawie art. 49 ust. 1 i 2 u.k.s.e., o stawkę VAT. Za taką koncepcją przemawiają również inne orzeczenia Sądu Najwyższego, w tym uchwała z 30 stycznia 2007 r., III CZP 130/06 (OSNC 2008, nr 1, poz. 1) oraz postanowienie z 14 września 2012 r., I UZ 86/12 (niepubl.), a także regulacja zawarta w art. 89 ust. 4 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 623).
Każdy musi płacić podatki
W dzisiejszej uchwale siedmiu sędziów Sąd Najwyższy wskazał, że zagadnienie leży na pograniczu prawa administracyjnego i prawa cywilnego procesowego. Zaznaczył, że ponieważ rozstrzyganie zagadnień podatkowych nie należy do sądów powszechnych, spojrzenie SN ma miejsce z perspektywy tych przepisów, o których musi orzekać w zakresie niezbędnym do rozpatrywania sprawy przez sąd.
SN podkreślił, że opłata egzekucyjna tylko z punktu widzenia komornika jest wynagrodzeniem za świadczone usługi. Dla dłużnika to opłata o charakterze daniny, opłaty publicznoprawnej zbliżonej do opłat sądowych, którą dłużnik ponosi za prowadzenie egzekucji. Ta należność jest określona w przepisach bardzo ściśle - w art. 49 ust 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji stanowczo wskazano jak ma być obliczona i jaka jest jej wysokość.
Według SN nie ma podstaw do doliczania do daniny publicznej kolejnej daniny tj. podatku VAT. Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z art. 84 Konstytucji każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.
- Podatek VAT jest oczywiście określony w ustawie, ale nie w taki sposób, który by pozwalał na doliczane go do opłat egzekucyjnych. Przepisu, który by to umożliwiał nie ma – stwierdził Sąd Najwyższy.
sygn. akt III CZP 97/17
