Chociaż podział terytorialny kraju na mniejsze jednostki przeprowadzany jest z uwzględnieniem charakterystyki poszczególnych terenów, ma w sobie element sztuczności. Zdarza się, że tereny silnie ze sobą powiązane poprzez np. bliskie położenie, podobne potrzeby mieszkańców, zbliżone uwarunkowania geograficzne, historyczne i kulturowe znajdują się w obrębie różnych gmin.
Gdyby nie możliwość współpracy, każda z gmin samodzielnie musiałaby realizować nałożone na nią zadania na rzecz mieszkańców podległych jej terenów (np. organizować transport publiczny, zaopatrzenie w wodę, odbiór odpadów komunalnych), co byłoby zarówno mniej efektywne, jak i bardziej kosztowne. Jednocześnie wszelkie inicjatywy gospodarcze leżące poza zakresem administracyjnych zadań gminy (takie, których realizacja na którymś etapie wiąże się z koniecznością opodatkowania VAT) ograniczać musiałyby się do terenów jednej tylko jednostki, względnie musiałyby być realizowane na szczeblu powiatowym lub wojewódzkim.
Jednak dzięki formom współpracy przewidzianym w ustawie z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym i dzięki możliwości zawierania cywilnych umów na realizację wspólnych przedsięwzięć gminy mogą razem np. zaopatrywać mieszkańców sąsiadujących terenów w wodę, zapewnić łączność komunikacją publiczną pomiędzy kilkoma, blisko położonymi miastami, a także przeprowadzić inwestycję, która w przyszłości, wykorzystywana do działalności gospodarczej, będzie przynosić zyski dwu lub więcej jednostkom administracyjnym.
W kontekście tej współpracy, mając na względzie także niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz realizowaną aktualnie centralizację rozliczeń VAT w gminach, należy zadać pytanie, jak współpraca międzygminna (ale także i współpraca wewnątrzgminna, między podległymi jednostkami) wpływa na rozliczenia gminy z tytułu VAT.
Związki międzygminne
Ustawa o samorządzie gminnym daje gminom możliwość tworzenia związków międzygminnych w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych. Z opublikowanego na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji Wykazu związków międzygminnych wynika, że gminy dość chętnie korzystają z tej możliwości. Na 31 grudnia 2015 roku w Wykazie znajdowało się 312 związków międzygminnych powołanych do realizacji rozmaitych celów, np. dla wspólnego zaopatrywania w wodę mieszkańców, wybudowania instalacji gazowej, prowadzenia gospodarki odpadami komunalnymi, organizacji transportu zbiorowego.