Karta Polaka jest przyznawana osobom polskiego pochodzenia mającym obywatelstwo któregoś z 15 państw dawnego ZSRR. Daje liczne uprawnienia, np. dostęp do polskich szkół i uczelni, podejmowanie pracy i prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce, bezpłatne leczenie.
Zgodnie z ustawą z 2007 r. o Karcie Polaka taki dokument przyznawano osobie, która wykazała, że co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie. Z nowych przepisów zniknął wymóg obywatelstwa, pozostała jedynie polska narodowość przodków.
Kartę Polaka może jednak nadal uzyskać ten, kto wykaże, że przez co najmniej ostatnie trzy lata był aktywnie zaangażowany w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości. W sumie od 2007 r. wydano ok. 170 tys. Kart Polaka, z czego 75 tys. na Białorusi. Według polskich danych statystycznych na Białorusi mieszka 900 tys. osób polskiego pochodzenia, a ok. 70 tys. na Ukrainie.
Do tej pory, jeżeli starający się o Kartę Polaka nie miał dowodu osobistego wydanego w ZSRR z rubryką potwierdzającą narodowość, mógł udowodnić obywatelstwo przodków. Na przykład przedstawiając polski przedwojenny dowód osobisty czy książeczkę wojskową ojca, dziadka lub pradziadka. Teraz to nie wystarczy. A to za sprawą ustawy z 24 listopada 2017 r. o zmianie ustawy o repatriacji, ustawy o Karcie Polaka oraz ustawy o cudzoziemcach, która wejdzie w życie 24 grudnia.
Powodem zmian były podobno liczne przypadki oszustw i nadużyć, w wyniku których Kartę Polaka dostawały osoby niemające nic wspólnego z polskością. Według poprzednich kryteriów Kartę Polaka mógł otrzymać potomek każdego obywatela II RP, a więc też osoby innej narodowości, której przodkowie byli obywatelami RP. W internecie krąży nawet jej cena: 2 tys. euro.
Dlatego nie odniosła skutku podpisana przez 400 Białorusinów petycja do prezydenta RP o zawetowanie nowych przepisów. Białorusini krytykowali zmiany, domagali się pozostawienia ich poprzedniej wersji. Wskazywali na wpisywanie mieszkańcom Kresów narodowości republiki, w której kiedyś mieszkali, na to, że brakuje dokumentów, w których jest wymieniona narodowość, że w czasie drugiej wojny światowej zostały zniszczone archiwa.
Prezydent RP jednak podpisał ustawę 7 grudnia.
Oprócz zmian w zasadach przyznawania Karty Polaka ustawa wprowadza także nową definicję „najbliższej rodziny repatrianta" i nowe formy pomocy, w tym finansowej. Wiza krajowa w celu repatriacji może być wydana małżonkowi i zstępnym do czwartego stopnia.
Zwiększona będzie, łącznie do 25 tys. zł na repatrianta oraz na każdego członka jego rodziny, pomoc finansowa na zakup mieszkania.
Do 6 tys. zł na repatrianta i każdego członka jego najbliższej rodziny wzrasta pomoc finansowa z budżetu państwa na częściowe pokrycie kosztów remontu, adaptacji lub wyposażenia lokalu mieszkalnego. Do 300 zł miesięcznie na repatrianta i każdego członka rodziny będzie można otrzymać na dofinansowanie czynszu.
Dotacja z budżetu państwa ma przysługiwać gminie, która zapewni mieszkanie kandydatowi na repatrianta i członkom jego najbliższej rodziny.
Na pomoc finansową dla wracających do Polski ma zostać wydane 470 mln zł.
podstawa prawna: nowelizacja z 24 listopada 2017 r. ustaw: o repatriacji i Karcie Polaka DzU z 8 grudnia 2017 r., poz. 2282
masz pytanie, wyślij e-mail do autorki: d.frey@rp.pl
