Stanisław Gomułka, BCC. Podatki dla firm powinny być niskie

Rz: Pana zdaniem obciążenia podatkowe osób bogatszych powinny być wyraźnie wyższe niż biedniejszych?

Stanisław Gomułka: To jest pytanie z zakresu sprawiedliwości podatkowej czy społecznej. To zatem nie jest kwestia ekonomiczna, tylko decyzja polityczna.

A podoba się panu koncepcja jednolitego podatku przedstawiana przez PiS, w którym założony jest właśnie taki pomysł?

Ani mi się nie podoba, ani podoba. Dopóki nie poznamy szczegółów, trudno ocenić ten pomysł, a jako ekonomista mogę jedynie wskazywać na różne konsekwencje. Na razie z wypowiedzi przedstawicieli rządu wynika, że ma to być dobra zmiana dla jednych podatników i niezbyt dobra dla innych. Zakłada się bowiem poważne przesunięcie obciążeń podatkowych z biedniejszej grupy na bogatszych.

Można szacować, że osoby zarabiające wyraźnie poniżej średniej krajowej, gdzieś pomiędzy 2–3 tys. zł miesięcznie, zyskałyby na reformie, bo ich obciążenie różnymi daninami spadłoby w relacji do dochodów. Można podejrzewać, że dla osób zarabiających od ok. 3 do 6 tys. zł zmiany byłyby niewielkie, za to dla osób o zarobkach powyżej ok. 10 tys. zł obciążenia wzrosłyby znacząco. Znacząco, bo grupa osób zamożniejszych jest bardzo mała, a tych o niskich zarobkach – bardzo duża. Z zapowiedzi przedstawicieli rządu PiS nie wynika na razie, jaki koszt będzie musiała ponieść ta garstka stosunkowo zamożnych podatników.

Popiera pan takie rozwiązanie?

Obciążenia dotychczasowym podatkiem PIT osób zarabiających niewiele powinny być zerowe lub bliskie zera. Przy zbyt dużych daninach osoby tej grupy są wypychane w szarą strefę lub nietypowe formy zatrudnienia, co jest niekorzystne i dla finansów państwa, i dla nich samych z punktu widzenia przyszłych świadczeń emerytalnych. Obniżenie tzw. klina podatkowego przy niskich dochodach było postulowane od początku transformacji, w dużym stopniu to zostało wprowadzone, ale dalsze zmiany w tym kierunku są wskazane.

A co, jeśli rząd każe płacić np. dwa razy większe daniny małym firmom?

Dochody firm co do zasady powinny być obłożone jak najniższymi obciążeniami. Tak, by zachęcać przedsiębiorców, w tym przede wszystkim tych mikro, do większej aktywności w tworzeniu miejsc pracy, inwestowania w rozwój firmy, zwiększania swojej konkurencyjności itp. Inna sprawa, że wśród jednoosobowych działalności gospodarczych są też i takie, które powstały tylko w celu zmniejszenia opodatkowania w stosunku do poziomu opodatkowania PIT-em w obecnej formie. W każdym razie tu trzeba być bardzo, bardzo ostrożnym, bo istnieje ryzyko, że jeśli rząd zażąda od osób prowadzących własną działalność znacznie więcej niż obecnie, to część z nich będzie się bronić ucieczką za granicę, część zaś w ogóle wycofa się z biznesu.

Rząd przedstawia pomysł połączenia składek na ZUS i podatku PIT w jedną daninę jako uproszczenie systemu.

Także w tym przypadku możemy wskazać wady i zalety. Zaletą może być zmniejszenie kosztu biurokracji. Wadą – pozbawienie podatników świadomości, ile i za co płacą. Dziś wiemy, że płacimy taki a taki podatek PIT, który idzie do wspólnego worka, i z niego są finansowane różne publiczne zadania. Z kolei składki na system emerytalny przekładają się na nasze przyszłe świadczenie emerytalne. I ludzie słusznie traktują to – albo traktować powinni – nie jako podatek, ale jako – co prawda wymuszone – oszczędności, których rząd nie może przeznaczyć na dowolny cel. To samo ze składką rentową czy zdrowotną, które stanowią określony strumień pieniędzy na określone zadania. Natomiast jak się wszystko połączy w jedną daninę, to podatnik nie będzie wiedział, kto finansuje służbę zdrowia czy też jego przyszłą emeryturę. Będzie to wyglądało tak, jakby wszystko finansował budżet państwa. A w takim ujęciu, zmniejszy się motywująca funkcja składek na ubezpieczenia społeczne do zwiększania wydajności pracy i dochodów.