W 2017 roku magister prawa Tomasz S. (imię fikcyjne) został dopuszczony do egzaminu zawodowego na radcę prawnego bez konieczności odbywania aplikacji. Wykazał, iż od kwietnia 2011 do lutego 2013 r. pracował w kancelarii prawnej natomiast od października 2013 do maja 2016 r. w urzędzie. W obu miejscach był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy.
Egzamin radcowski Tomasz S. zakończył pomyślnie, i wystąpił o wpis na listę radców prawnych. Spotkał się jednak z odmową. Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych argumentowała, że każda z przesłanek wpisu jest przesłanką samodzielną i tylko spełnienie poszczególnych przesłanek określonych ustawą pozwala na wpis na listę radców prawnych. W konsekwencji doszła do wniosku, że okresy wykonywania wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata oraz wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz urzędu organu władzy publicznej, stanowiące okresy doświadczenia wskazane w art. 25 ust. 2 pkt 3 i 4 u.r.p. nie podlegają sumowaniu.
Rozstrzygnięcie to utrzymało Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych. Wyjaśniło, że postępowanie związane z dopuszczeniem do egzaminu radcowskiego ma charakter formalny, nie zaś merytoryczny. Na etapie składania wniosku o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego badana jest kompletność i poprawność złożonych dokumentów. Kwestia merytorycznego badania czy dana osoba spełnia przesłanki wpisu na listę radców prawnych należy do wyłącznej właściwości rady okręgowej izby radców prawnych. Postępowanie prowadzone przez komisję egzaminacyjną jest bowiem postępowaniem odrębnym od postępowania w sprawie wpisu na listę radców prawnych, gdyż o wpisie na listę radców prawnych decyduje inny organ - rada okręgowej izby radców prawnych. Dlatego nie można uznać, że fakt badania dokumentów na etapie składania wniosku o dopuszczenie do egzaminu do komisji egzaminacyjnej, konsumuje uprawnienie rady okręgowej izby radców prawnych do badania spełnienia przesłanek warunkujących wpis na listę radców prawnych.
Prezydium KRRP podzieliło stanowisko ROIRP co do braku możliwości sumowania okresów zdobywania doświadczenia określonego w wymienionych przepisach. Jak podkreślono, art. 25 ustawy o radcach prawnych stanowi wyjątek od wymogu odbycia aplikacji radcowskiej, w związku z czym należy go wykładać ściśle, a nie poddawać wykładni rozszerzającej zgodnie z zasadą except i ones non sunt extendendae. Według Prezydium KRRP przyjęcie interpretacji, dopuszczającej dowolne łączenie okresów praktyki z różnych punktów art. 25 ust. 2 u.r.p. stanowiłoby nieuprawnioną wykładnię rozszerzającą.
Innego zdania był Minister Sprawiedliwości, do którego od rozstrzygnięć samorządu radcowskiego odwołał się Tomasz S.
Minister stanął na stanowisku, iż okoliczność, że Tomasz S. łącznie przez okres ponad 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywał wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata w kancelarii oraz wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz urzędu organu władzy publicznej, a nie przez okres co najmniej 4 lat wyłącznie w jednym z wymienionych miejsc pracy, nie powinno negatywnie wpływać na nabycie przez niego uprawnień do wpisu na listę radców prawnych.
Minister uznał, iż skoro w przypadku osób, które bez zdanego egzaminu radcowskiego ubiegają się o wpis na listę radców prawnych, ustawodawca wyraźnie dopuścił sumowanie okresów stażu zawodowego, to zgodnie z zasadą a maiori ad minus w przypadku osób, które zdały egzamin radcowski i ubiegają się o wpis na listę radów prawnych również takie sumowanie jest dopuszczalne.
Co więcej, Minister nie podzielił argumentów Prezydium KRRP i uważał, że postępowanie związane z dopuszczeniem do egzaminu radcowskiego ma charakter nie tylko formalny, ale również merytoryczny. Badana jest bowiem kompletność i poprawność złożonych dokumentów także pod kątem spełnienia przesłanek z art. 25 ust. 2 ustawy o radcach prawnych, co wynika wprost z art. 36 ust. 1 in fine tej ustawy.
Prezydium KRRP nie zgadzając się ze stanowiskiem Ministra wystąpiło ze skargą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Zarzuciło błędną wykładnię art. 25 ust. 2 pkt 3 oraz art. 25 ust. 2 pkt. 4 ustawy poprzez przyjęcie, że dopuszczalne jest łączenie zawartych tam okresów wykonywania odpowiednio wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata w kancelarii radcy prawnego, kancelarii adwokackiej, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej lub w zespole adwokackim oraz wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz urzędów organów władzy publicznej, podczas gdy prawidłowa wykładnia powołanych regulacji powinna prowadzić do wniosku, że każda z tych podstaw jest samodzielna i niezależna od drugiej oraz wskazane tam okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej nie podlegają sumowaniu.
W kwietniu 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę samorządu radcowskiego (sygn. akt VI SA/Wa 224/18), podzielając interpretację Ministra Sprawiedliwości.
W uzasadnieniu podkreślono, że kwestia spełniania przesłanek z art. 25 ust. 2 ustawy o radcach prawnych jest już badana na etapie przyjmowania zgłoszeń o przystąpieniu do egzaminu radcowskiego.
- Dlatego też osoba, która zdała egzamin radcowski po przystąpieniu do niego bez odbycia aplikacji radcowskiej, może na podstawie art. 8 k.p.a. oczekiwać od organu wpisowego, że okoliczności, które uprawniły ja do przystąpienia do egzaminu zawodowego, zostaną podobnie ocenione przez komisję egzaminacyjną. Organ wpisowy powinien szczegółowo wyjaśnić odmienne stanowisko, zwłaszcza że w skład komisji egzaminacyjnych wchodzą m.in. 4 osoby wskazane przez Krajową Radę Radców Prawnych spośród radców prawnych – wyjaśnił sąd.
Co mówią przepisy
Do egzaminu radcowskiego składanego przed komisją, bez odbycia aplikacji radcowskiej mogą przystąpić m.in.: osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywały na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata w kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, lub kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej (pkt 3), jak i osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tych urzędów (pkt 4).
Art. 25 ust. 2 ustawy o radcach prawnych
